تأملی بر مرجع رسیدگی به دعاوی مرتبط با احوال شخصیۀ اقلیت‌های دینی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

گروه حقوق خصوصی، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

اعتباربخشی و اعمال قواعد و عادات مسلم اقلیت‌های دینی و مذهبی پیشینه‌ای دیرینه در حقوق ایران دارد. با این حال، تبصرۀ مادۀ 4 قانون حمایت از خانواده متفاوت با قبل، صلاحیت قضایی به‌منظور تصمیم‌گیری در احوال شخصیه و امور حسبی نیز برای مراجع عالی اقلیت‌های دینی شناسایی کرده است. در این مقاله، سعی در بررسی ابعاد این تحول داریم. این مقرره، علاوه بر اینکه برخلاف برخی اصول قانون اساسی همچون اصول 12، 13 و 159 است، به نظر می‌رسد، هم در رابطه با مفهوم مراجع عالی دینی و هم در خصوص بـرخی فـروعات مـربـوط به آیین دادرسی مشکلاتی به همراه خواهد داشت. در این وضعیت، دادگاه‌ها می‌توانند. از یک سو، با بارنکردن اثر سلبی بر مقررۀ یادشده و قائل‌شدن صلاحیت موازی برای خود و از سوی دیگر، با موشکافی در بررسی شرایط تنفیذ تصمیمات مراجع عالی دینی از آثار سوء مقررۀ موضوع بحث بکاهند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Study of the Competent Jurisdiction Regarding Claims Relating to the Legal Status of Iranian Religious Minorities

نویسنده [English]

  • Saeed Haghani
Assistant Professor, Private Law Department, Faculty of Law, Shahid Beheshti University
چکیده [English]

The application of relevant religious rules to Iranian minority groups dates back to the early days of legislation in Iran. Nonetheless, in a recent step, the Iranian Parliament vested the ‘highest religious jurisdictions’ of minorities with judicial competence to be decided in cases of personal status. This paper studies different aspects of this unprecedented provision. Not only this innovative law would, at last analysis, contradict the Iranian Constitution, but also several issues of interpretive and practical character will arise. This paper provides Iranian courts with two guidelines on how to deal with the new provision. First, the new provision shall be interpreted in a way not to restrict the general competence of courts to hear cases of personal status of non-Shiite Period Secondly, courts are advised not to give effect to decisions rendered by religious authorities unless they meet, mutatis mutandis, rigorous conditions of recognition, and enforcement of foreign judgments.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Family Protection Act
  • Religious Minorities
  • Personal Status
  • Jurisdiction

مراجع

منابع
ابهری، ح.، درگاهی، م. و معینی‌فر، ی. (1394). قانون حمایت خانواده در نظم حقوقی کنونی، تهران: مؤسسۀ طرح نوین.
ادارۀ تبلیغات و انتشارات مجلس شورای اسلامی (1368). راهنمای استفاده از صورت مشروح مذاکرات مجلس؛ بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: مجلس شورای اسلامی.
اداره‌کل امور فرهنگی و روابط‌عمومی مجلس شورای اسلامی (1364). صورت مشروح مذاکرات مجلس؛ بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ج1 و ۳، تهران: مجلس شورای اسلامی.
اسلامی، م. (1400). حقوق بین‌الملل خصوصی: تعارض قوانین، تهران: جنگل.
بدیعی خرسند، ع. و پروین، ف. (1398). «جایگاه مراجع خاص اقلیت‌های دینی در حقوق ایران و آثار تصمیمات آن‌ها»، مجلۀ حقوقی دادگستری، ش83 (107)، ص21 تا ۳۹.
البوعلی، م. (1397). «امور قضایی اقلیت‌های مذهبی در جامعۀ اسلامی از دیدگاه فقه»، مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، ش4 (1)، ص17 تا 28.
البوعلی، م. (1397). «امور قضایی اقلیت‌های مذهبی در جامعۀ اسلامی از دیدگاه حقوق»، مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، ش4 (1)، ص165 تا 175.
پورنفیس، ش. (1396). قانون حاکم بر طلاق در حقوق ایران و آمریکا، پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد حقوق خصوصی، پردیس البرز دانشگاه تهران.
تقی‌زاده، ج.، نجابت‌خواه م. و قلی‌زاده، ع. (1394). «مسئلۀ نظارت اساسی قضات محاکم بر قوانین عادی»، فصلنامۀ راهبرد، ش24 (76)، ص125 تا 144.
جمشیدی، ع. و رستمی غازانی، ا. (1392). «قضا و نظام قضایی: تمرکز امور قضایی در قوۀ قضاییه»، فصلنامۀ دیدگاه‌های حقوق قضایی، ش18 (63)، ص۳۱ تا 66.
حیدربیگی، ن. (1394). شناسایی و اجرای احکام طلاق خارجی در ایران، پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد حقوق خصوصی، پردیس البرز دانشگاه تهران.
دادنامۀ شمارۀ 9009970224702148، مورخ 30/11/1391، شعبۀ 47 دادگاه تجدیدنظر استان تهران، قابل‌دسترسی در: https://ara.jri.ac.ir/Judge/Text/811
دهاقین، ا. (1396). تعارض چند قانون ملی در ازدواج و آثار آن، پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد حقوق خصوصی، پردیس کیش دانشگاه تهران.
روزنامۀ رسمی جمهوری اسلامی ایران، مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی، ش19527، مورخ 25اسفند1390.
زارع ده‌آبادی، م. (1399). چالش‌های فرایند ثبت رسمی طلاق زوج‌های ایرانی مقیم خارج از کشور، پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد حقوق خصوصی دانشگاه شهید بهشتی.
سلجوقی، م. (1386). حقوق بین‌الملل خصوصی، ج1، تهران: میزان.
شریعت‌باقری، م. (1396). حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: میزان.
شیخ‌الاسلامی، م. (1396). حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: گنج دانش.
ضیاءالدین، ب. (1392). «بررسی اجمالی قاعدۀ الزام»، پژوهشنامۀ فقه اسلامی و مبانی حقوقی، ش7 (28)، ص73 تا ۹۶.
عزتی‌لطف، ب. و طالبی ج. (1400). محشای مجموعۀ قوانین و مقررات حقوق خانواده، تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوۀ قضاییه.
کاتوزیان، ن. (1387). «نخستین پیش‌نویس رسمی قانون اساسی»، در: گامی به سوی عدالت، ج1، تهران: میزان.
لایحۀ حمایت خانواده، مصوب 3/4/1386 هیئت وزیران، پیوست نامۀ شمارۀ 68357 رئیس‌جمهوی وقت، به رئیس مجلس شورای اسلامی (آخرین بازدید 20/04/1401): <http://nazarat.shora-rc.ir/Forms/FileLoad.aspx?id=tWURyHcDuK0=&TN=l7tLyhyOobj0SooAFUE3m9d5XYGi044i6e4f+1NCQCI=&NF=bHiIRfspeW0=>
الماسی، ن. (1386). حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: میزان.
مرکز تحقیقات شورای نگهبان، گزارش کارشناسی موضوعات موردبررسی در دومین جلسۀ شورای نگهبان در سال 1391، ش910001، مورخ 22/1/1391 (آخرین بازدید 20/04/1401): http://nazarat.shora-rc.ir/Forms/frmMatn.aspx?id00=Cl+oaNIfPjw=&TN=l7tLyhyOobhXEiNsIbmkjnd5wklImN++/dN1yTO0k7/ClKLHNakY+A==&MN=csaqpt/F9Oo=&id=iyfPhhJwgpI=&tablename02=l7tLyhyOobj0SooAFUE3m68PnpG7MruN).
مقصودی، ر. (1394). «تأثیر قواعد حقوق بشر بر حقوق بین‌الملل خصوصی در پرتو آرای دادگاه اروپایی حقوق بشر»، فصلنامۀ پژوهش حقوق عمومی، ش17 (49)، ص133 تا ۱۵۴.
میرزایی صفی‌آبادی، ز. و موحدی‌محب، م. (1399). «بازخوانی انتقادی قاعدۀ الزام»، آموزه‌های فقه مدنی، ش12 (21)، ص221 تا ۲۵۲.
نامۀ شمارۀ 46436/30/91، مورخ 4/2/1391 شورای نگهبان (آخرین بازدید 20/04/1401):http://nazarat.shora-rc.ir/Forms/FileLoad.aspx?id=f8wD0ZI4KeI=&TN=l7tLyhyOobj0SooAFUE3m5rC3iufWLR1csaqpt/F9Oo=&NF=bHiIRfspeW0=).
نظریۀ شمارۀ 111/98/7-24/02/1398 (آخرین بازدید 20/04/1401): https://edarehoquqy.eadl.ir/%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88%DB%8C-%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%AA%DB%8C/%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8
%AC%D9%88%DB%8C-%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87/moduleId/1286/controller/Search/action/Detail?IdeaId=22079
نظریۀ شمارۀ 1890/99/7-17/02/1399 (آخرین بازدید 20/04/1401): https://edarehoquqy.eadl.ir/%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88%DB%8C-%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%AA%DB%8C/%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88%DB%8C-%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87/moduleId/1286/controller/Search/action/Detail?IdeaId=18603
نظریۀ شمارۀ 2340/95/7-23/09/1395 (آخرین بازدید 20/04/1401): https://edarehoquqy.eadl.ir/%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88%DB%8C-%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%AA%DB%8C/%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88%DB%8C-%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87/moduleId/1286/controller/Search/action/Detail?IdeaId=12922
نظریۀ شمارۀ 283/95/7-05/11/1395 (آخرین بازدید 20/04/1401): https://edarehoquqy.eadl.ir/%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC
%D9%88%DB%8C-%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%AA%DB%8C/%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88%DB%8C-%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87/moduleId/1286/controller/Search/action/Detail?IdeaId=12446
نظریۀ شمارۀ 3364/95/7-25/12/1395 (آخرین بازدید 20/04/1401): https://edarehoquqy.eadl.ir/%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88%DB%8C-%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%AA%DB%8C/%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88%DB%8C-%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87/moduleId/1286/controller/Search/action/Detail?IdeaId=14345
نظریۀ شمارۀ 564/99/7-13/05/1399 (آخرین بازدید 20/04/1401): https://edarehoquqy.eadl.ir/%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88%DB%8C-%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%AA%DB%8C/%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88%DB%8C-%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87/moduleId/1286/controller/Search/action/Detail?IdeaId=12697
نظریۀ شمارۀ 927/99/7-26/11/1399 (آخرین بازدید 20/04/1401): https://edarehoquqy.eadl.ir/%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88%DB%8C-%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%AA%DB%8C/%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88%DB%8C-%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87/moduleId/1286/controller/Search/action/Detail?IdeaId=16798
Abhari, H., Dargahi, M. & Moeenifar, Y. (2015). A Commentary on the act on family protection, Tehran: Tarh-e-Novin publication [in Persian].
Albuali, M. (2018). Iranian law regarding settlement of legal issued raised by minority religious groups in the Islamic society, Studies on Politics, Law and sharia 4(1), 165-175 [in Persian].
Albuali, M. (2018). Sharia law regarding settlement of legal issued raised by minority religious groups in the Islamic society, Studies on Politics, Law and sharia 4(1), 17-28 [in Persian].
Almasi. N. (2007). Private international law, Tehran: Mizan Publishing [in Persian].
Badiee Khorsand. A. & Parvin F. (2019). The role played by religious authorities of minority groups in Iranian law and its consequences, Law Journal of Iranian Judiciary 83(107), 21-39 [in Persian].
Cass. Civ., 4 Oct. 1967, in: Revue Critique du Droit International Privé 1968.
Christians, L. (2001), Note sous Dame Pellegrini c. Italie, Revue Critique du Droit International Privé 2001.
Dahaqin, A. (2017). Conflict of national laws on marriage and its consequences, L.L.M. Dissertation, Tehran University [in Persian].
Eslami, M. (2021). Private international law: conflict of laws, Tehran: Jangal Publicarion [in Persian].
Ezzati Lotf, B. & Talebi, J. (2021). Annotated family laws, Tehran, Judiciary Publication [in Persian].
Heidarbeigi, N. (2015). Recognition and enforcement of foreign divorce judgments in Iran, L.L.M. Dissertation, Tehran University [in Persian].
Jamshidi, A. & Rostami qazani, O. (2013). Adjudication and judicial system: limitation of judicial issues to judiciary, Law in Judicial Perspective Quarterly 18(63), 31-66 [in Persian].
Katouzian, N. (2008). The first draft Constitution, in: A step into justice, vol. 1, Tehran: Mizan Publishing [in Persian].
Laborde, J. (2008). Droit international privé, Dalloz, Paris, 16ème éd.
L'arret de 20 Juillet 2001 Cour Européenne des droits de l'homme, in: Revue Critique du Droit International Privé 2004.
Maqsoodi, R. (2015). The role played by the human rights’ rules in private international law with a view to European court of human rights case law, Public Law Research Quarterly 17(49), 133-154[in Persian].
Marguénaud, J. (2001). note sous Cour EDH; 2e sect. Pellegrini c. Italie, 20 Juill. 2001, Revue Trimestrielle du Croit Civil 2001.
Mirzaee Safiabadi, Z. & Movahhedi Moheb, M. (2020). A critical study of Elzam principle, Civil Sharia Law studies 12(21), 221-252 [in Persian].
Pournafis, Sh. (2017). The applicable law to divorce in Iranian and American law, L.L.M. dissertation, Tehran University [in Persian].
Publication of Iranian Parliament. (1985). Parliamentary debates of Iranian constitutive assembly, vol. 1, Tehran: Majlis Publication [in Persian].
Publication of Iranian Parliament. (1985). Parliamentary debates of Iranian constitutive assembly, vol. 3, Tehran: Majlis Publication [in Persian].
Publication of Iranian Parliament. (1989). A guide to parliamentary debates of Iranian constitutive assembly, Tehran: Majlis Publication [in Persian].
Saljooqi, M. (2007). Private international law, Vol. 1, Tehran: Mizan Publishing [in Persian].
Shariat Baqeri, M. (2017). Private international law, Tehran: Mizan Publishing [in Persian].
Sheikholeslami, M. (2017). Private international law, Tehran: Ganj-e-Danesh Publication [in Persian].
Taghizadeh, J., Nejabatkhah, M. & Qolizadeh, A. (2015). Constitutional review of parliament’s act by courts, Strategy Quarterly 24(76), 125-144 [in Persian].
Vignal, T. (2014), Droit international privé, Dalloz, Paris, 3ème éd.
Zare’ Dehabadi, M. (2020). Challenges for the recognition of divorces occurred in foreign countries between Iranian couples, L.L.M. Dissertation, Shahid Beheshti University [in Persian].
Ziaoddin, B. (2013). A look at Elzam as a sharia principle, Journal of sharia law and legal foundations 7(28), 73-96 [in Persian].

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار