بررسی ادلۀ اجتهادی اصل مصلحت در حضانت کودک بر مبنای فقه امامیه و حقوق ایران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 سطح چهار فقه و اصول، حوزه علمیه خواهران

2 پژوهشکده مطالعات خانواده، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

کودک موجودی است که قادر به حفظ و صیانت از خود نیست و در انجام امور خود ناتوان است. بنابراین برای حفظ مصالح عالیۀ او و تأمین ضرورت‌ها نیازمند کسی است که امور او را به وجه احسن اداره نماید. «ولیّ» اگرچه دلسوزترین شخص نسبت به کودک است، اقدامات وی مقید به رعایت مصلحت شده است.
با توجه به کارکرد اساسی مصلحت در حقوق کودک و در حضانت، این پرسش مطرح است که آیا مصالح عالیۀ کودک یک قاعده و یا یک اصل جامع بنیادین است؟ در استنباط، اجرا و قضا به‌عنوان یک اصل به آن می‌توانیم نگاه کنیم یا خیر؟ در متون فقهی، در ابواب «ولایت»، «وصایت»، «حجر» و «تجارت» دربارۀ مصلحت کودک بحث شده، اما موضوع حضانت مغفول واقع شده است. در حقوق ایران، در قوانین مدنی مربوط به حمایت از خانواده و حمایت از اطفال و نوجوانان، به این اصل اشاره شده است. در این پژوهش، دلایل و مستندات ناظر به «اصل مصلحت در حضانت کودک» از منابع معتبر اسلامی استخراج شد تا به‌عنوان راهکاری در فهم موارد سکوت در حقوق موضوعه مورد استفاده قرار گیرد. این امر با پشتوانۀ نظری رعایت «اصل مصلحت در حضانت کودک»، آثار آن در حقوق کنونی نمود پیدا می‌کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

child custody based on Ja’fari jurisprudence and the Iranian law

نویسندگان [English]

  • masoomh pirhayati 1
  • mohammad Roushan 2
1 lecturer
2 Family Research Institute, Shahid Beheshti University
چکیده [English]

A child is a being who is not able to protect itself and is incapable of managing its own affairs.  Therefore, the child needs someone to manage his affairs in the best way in order to meet his major interests and provide the necessities of life. Father, or paternal grandfather as a,” compulsory guardian” or” special guardians” although considered the most sympathetic person towards the child, his actions are bound by expediency. Considering the basic function of expediency in children’s rights, this question is always raised whether “interests of the child” is a rule or a fundamental comprehensive principle in the matter of custody?  Do we look at it as a general rule or not? In Ja’fari jurisprudence texts, regarding guardianship, administration and business, although there is a lot of discussion about the interest of the child, the issue of custody has been neglected. However, in Iran’s legal system; the civil law, the family law refers to the issue of custody of children. In this research, the reasons and documents related to the “principle of expediency in child custody “from reliable Islamic sources were extracted and used to understand the cases of silence in the relevant laws, with the theoretical support of “the principle of expediency in child custody” and the effects of the principle of expediency manifested in the current rights.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Child Custody
  • Expediency Regarding

مراجع

ابن‌فارس، ا. (1405). معجم مقاییس اللغه، قم: مکتبه الکلام الاسلامی.
ابن‌فهد حلی، ا. (1407). المهذب البارع، مشهد. انتشارات اسلامی.
ابن‌منظور، م. (1405). لسان العرب، قم: ادب حوزه.
ابن‌عاشور، م. (1418). مقاصد الشریعة الاسلامیه، [بی‌جا].
آشتیانی، م. (1407). کتاب نکاح، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
آل‌بحرالعلوم، م. (1403). بلغه الفقیه، تهران: مکتبه الصادق.
البوطی، م. (1410). ضوابطه المصلحة فی شریعة الاسلامیة، بیروت: الرساله.
امامی، ح. (1374). حقوق مدنی، تهران: کتاب‌فروشی اسلامیه.
انصاری، م. (1422). المکاسب، قم: مجمع فکر اسلامی.
جعفری لنگرودی، م. (1382). ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش.
جوهری، ا. (1990). الصحاح، بیروت: دار العلم الملایین.
جبعی عاملی، ز. (1413). مسالک الافهام، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیه.
حسینی حایری، ک. (1415). القضا فی الفقه الاسلامی، قم: مجمع دار الفکر الاسلامی.
حلی، ا. (بی‌تا). المهذب البارع، مشهد.
حلی، ح. (1413). قواعد الاحکام، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
خوانساری، ا. (1355). جامع المدارک، تهران: مکتبة الصدوق.
خورمی، س. (1374ش). اقرب الموارد، بیروت ،دار الاسواه.
خویی، ا. (1413). معجم الرجال الحدیث، [بی‌جا].
خویی ، ا. (بی‌تا). مبانی تکملة المنهاج، بیروت: دار الزهرا.
راغب الاصفهانی. ر. (1412). مفردات الفاظ القرآن، بیروت:‌ دار العلم.
روحانی، م. (1414). فقه الصادق، قم: مؤسسة دار الفکر.
روشن، م. (1400). حقوق خانواده، تهران: جنگل.
سبزواری، م. (1423). کفایة الاحکام، مؤسسۀ نشر اسلامی.
 
صدر، م. (1375ش). اقتصادنا، مکتب الاعلام الاسلامی.
طبرسی (1415). مجمع البیان، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
صفایی، ح.، امامی، ا. (1374). حقوق خانواده، تهران: دانشگاه تهران.
عاملی، م. (1411). نهایة المرام، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
عاملی، حر. (1409). وسائل الشیعه، بیروت: دار الاحیاء تراث العربی.
عاملی، م. (1400ق). قواعد و فوائد، نجف: کتاب‌فروشی مفید.
عاملی، ج. (1410). مفتاح الکرامه، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
عسکری، .ا (بی‌تا). الفروق اللغویه، قم: مکتبة البصیرتی.
علیدوست، ا. (1396). فقه و مصلحت، قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه.
عمید، ح. (1358). فرهنگ عمید، تهران: امیرکبیر.
فراهیدی، خ. (1410). ترتیب کتاب العین، قم: دار الهجره.
فیومی، ا. (1405). المصباح المنیر، قم: دار الهجره.
فتح‌الله، ا. (1415). معجم الفاظ الفقه الجعفری، نجف: الدمام.
قریشی، ع. (1412). قاموس القرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
قمی، ع. (1404). تفسیر قمی، قم: دار الکتاب.
کاتوزیان، ن. (1372). حقوق مدنی (خانواده)، تهران: شرکت انتشارات بهمن برنا.
کوکسال، ا. (1421). تغیر الاحکام فی الشریعة الاسلامی، بیروت: مؤسسة الرساله.
مراغی، م. (۱۴۱۷). العناوین الفقهیه، دفتر انتشارات اسلامی.
محقق داماد، م. (1383). تفکیک روایات قضایی از روایات فقهی، تحقیقات حقوقی، 39، 49-74.
مصطفوی، ح. (1416). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: مؤسسة الطباعة الاسلامی.
مصطفوی، م. (1388). القواعد الفقهیه، قم: مؤسسة النشر اسلامی.
نجفی، م. (1367ش). جواهر الکلام، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
نجفی خوانساری، م. (1373ق). منیة الطالب؛ تقریرات درس محقق نایینی، تهران: المکتبة المحمدیه.
      
 
 
  
Aameli, H. (1988). Wasal al-Shia, Beirut: Dar Al-Ahya Tarath al-Arabi [in Arabic].
Aameli, M. (1979). Qa'aw and benefits, Najaf: Mofid Publication [in Arabic].
Ameli, S. (1989). Muftah Al-Karamah, Qom: Islamic Publication [in Arabic].
Ameli, S. (1990). Nahayah al-Maram, Qom: Institute Maarf Islami [in Arabic].
Abnfahd Heli, A. (1986). Al Mohazabul Bare, Mashhad: Centre of Islamic Publication [in Arabic].
A bn Faris, A. (1983). Ma'jam Maqais al-Lagheh, QOM: Islamic Association [in Arabic].
Ibn Ashour, M. (1997). The Purposes of the Islamic Law. be ja [in Arabic].
Ibn Manzoor, M. (1984). Lasan al-Arab, Qom: Adab Al-Hawza Publishing House [in Arabic].
Alidoust, A. (2017). Jurisprudence and Resources, Tehran: Institute of Culture [in Persian].
Al-Bahrul-Uloom, M. (1976). Balaght al-Faqih, Tehran: Al-Sadiq School [in Arabic].
Al-Buti, M. (1989). Relationships of Interest in Islamic Shari'ah, Beirut: Alresaleh Publicarion [in Arabic].
Amami,H. (1995). Civil rights, Tehran: Islamieh publishing company [in Persian].
Amid, H. (1979). Farhang Amid, Tehran: Amir Kabir Publication [in Persian].
Ansari, M. )2020). Al-Makasab, Qom: Islamic Thought Assembly [in Arabic].
Ashtiani, M. (1986). Kitab al-Nikah, Qom: Islamic Publication [in Arabic].
Hosseini Hairi, K. (1994). Al-Qada in Islamic Jurisprudence,Qom: Institute Maarf Islami [in Arabic].
Hali, H. (1992). Rules of Rulings, Qom: Al-Nashar al-Islami Institute [in Arabic].
Fayyumi, A. (1984). Al-Masbah al-Munir, Qom: Darolhojre Publication [in Arabic].                                               
Farahidi, Kh. (1984). Tartieb  Kitab al-Ayn, Qom: Darolhojre Publication [in Arabic].
Fathullah, A. (1994). Dictionary of Jurisprudence, Najaf: Aldmam [in Arabic].
Jafari Langroudi, M. (2003). Legal Terminology, Tehran: Ganj Danesh [in Persian].
Jabai Ameli, Z. (1992). Masalak al-Afham, Qom: Institute Maarf Islami [in Arabic].
Johari, E. (1990). Alsoha, Birut: Darolelm Publication [in Arabic].
Katouzian, N. (1993). Civil rights, Tehran: publishing company [in Persian].
Roshan, M. (1400). Family Law, Tehran: Jungle Publications [in Persian].
Safai, H., Emami, A. (1995). family law, Tehran: University of Tehran Publication [in Persian].
Khorrami, S. (1995). Aqrab Al-Mawdar, Dar Al-Sawah, Beirut: Darolosveh Publication [in Arabic].
Khansari, S. (1976). Al-Madarak University, Al-Sadooq School, Tehran: Sadoogh Publication [in Arabic].
Khoei, A. (1992). Dictionary of Al-Rijal Al-Hadith, Be Ja [in Arabic].
Khoei, A. (1990). Mabane Tokamlah Almenhaj, Dar Al-Zahra, Beirut: Darozahra Publication [in Arabic].
Khansari, A. (1976). Jami’ Al-Madarak, Tehran: Sadoogh Publication [in Arabic].
Ragheb Esfahani, H. (1991). Single Words of the Qur'an, Beirut: Dar al-Ulam,lobanan [in Arabic].
Sadr, M. (1995). Al-Aghtesadona, Qom: Alam Publication [in Arabic].
Sabzevari, M. (1422). Kafaiya al-Ahkam, Qom: Islamic Publication [in Arabic].
Tabarsi, M. (1994). Majaol Bayan, Birut: Press Publication [in Arabic].
Qureshi, A. (1991). Dictionary of the Qur'an, Tehran: Dar al-Kitb al-Islamiyah Publication [in Arabic].
Qomi, A. (1983). Tafsir Qomi, Qom: Dar Lektob Publication [in Arabic].
Mostafavi, H. (1995). Research in the words of the Holy Qur'an, Tehran: Publishing House [in Arabic].
Mustafavi, M. K. (2009). Al-Ghavaed al-Fiqhiyyah, Qom: Islamic Publishing House [in Arabic].
Maraghi, A. (1417). Al-Anaween al-Faqhiyyah, Qom: Islamic Publications Office [in Arabic].
Najafi, M. (1988). Javaher Al-Kalam, Tehran: Dar Al-Katb al-Islamiya [in Arabic].
Mohaghegh Damad, M. (2004). Separation of judicial traditions from jurisprudential traditions, Legal Research Magazine, 39, 49-74 [in Persian].
 
 
 
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار