وضع مالیات بر مهریه و آثار آن بر نهاد خانواده

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

دانشگاه تهران

چکیده

این پژوهش به منظور بررسی وضع مالیات بر مهریه و آثاری که بر نهاد خانواده بر جای خواهد گذاشت، انجام شده است. این تحقیق، توصیفی ـ تحلیلی است که به مطالعه تطبیقی موضوع از نگاه فقها و حقوقدانان می­ پردازد. وضع مالیات برای مهریه­ های بالاتر از حد متعارف، ریشه در دیدگاه‌های فقهی ندارد و حتی با دیدگاه مشهور در فقه ناسازگار است؛ زیرا به باور فقها، طرفین عقد نکاح در تعیین میزان مهر آزادند و به نظر می‌رسد دولت برای جلوگیری از افزایش میزان مهریه و کاهش سن ازدواج جوانان به تنظیم چنین ماده­ ای اقدام کرده و آن را به پیکره نظام حقوقی چسبانیده است. با تدقیق در دیدگاه­ های فقها، مواد قانون مدنی و قانون اساسی روشن می­ گردد که دولت نمی ­تواند در چنین حیطه­ ای وارد شود و ماده 25 از وجاهت فقهی و حقوقی لازم برخوردار نیست. خانواده به­ عنوان مهم­ترین و مؤثرترین نهاد اجتماعی که قواعد اخلاقی در آن جایگاه ویژه­ ای دارد نقش به­ سزایی در سرنوشت افراد جامعه دارد و هرگونه تغییر و تحولی در این نهاد در کل جامعه تأثیر خواهد گذاشت. بنابراین، قانون­گذار نمی‌تواند بدون توجه به قواعد اخلاقی و مذهبی و عادات و رسوم به وضع قوانین به ­ویژه قوانین آمره در حوزه خانواده همت گمارد؛ زیرا وضع چنین قوانینی پیامدهای ناگواری بر نهاد خانواده می ­گذارد. مطابق ماده 25 لایحه حمایت خانواده، وزارت اقتصاد و دارایی موظف است که بر مهریه‌های بالاتر از حد متعارف و غیرمنطقی، مالیات وضع نماید و صرف نظر از ابهام ­های موجود در این لایحه، شتاب قانون­گذار در تدوین آن موجب شده است تا نظم منطقی میان مواد هم از بین برود و در برخی موارد تعارض‌های آشکاری نیز پدید آید که وضع تبصره ماده 23 و ماده ‌25 این­گونه است. اکنون پرسش این است که آیا چنین حکمی با اصول حاکم بر حقوق خانواده تعارض دارد یا سازگار است و در تعارض تبصره ماده 23 و ماده 25 جانب کدام یک را باید گرفت؟

  1. الف) منابع فارسی:
  2. امامی، سیدحسن (1373)، حقوق مدنی، ج4، چ10، تهران: کتاب‌فروشی اسلامیه.
  3. حائری (شاهباغ)، سید علی (بی تا)، شرح قانون مدنی، ج 5، تهران: چاپ‌خانه آفتاب.
  4. صفایی، سید حسن (1385)، حقوق خانواده، ج 1، چ10، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  5. صانعی، یوسف (1387) http://saanei.org/page.php?pg=showistifta ∞id=546∞lang=fa
  6. قرضاوی، یوسف (1382)، دیدگاه‌های فقهی معاصر، ترجمه: احمد نعمتی، ج 2، چ 2، تهران: نشر احسان.
  7. کاتوزیان، ناصر (1382)، حقوق مدنی«خانواده»، ج1، چ6، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  8. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1376)، حقوق خانواده، چ2، تهران: کتابخانه گنج دانش.
  9. محقق داماد، سیدمصطفی (1381)، بررسی فقهی حقوق خانواده، چ9، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
  10. مطهری، مرتضی (1378)، نظام حقوق زن در اسلام، چ27، تهران: انتشارات صدرا.
  11. موسوی بجنوردی، سیدمحمد (1382)، مجموعه مقالات فقهی حقوقی اجتماعی،ج3، چ2، تهران: انشارات
  12. پژوهشکده امام خمینی «ره» و انقلاب اسلامی.
  13. مهرپور، حسین (1379)، مباحثی از حقوق زن، چ1، تهران: انتشارات اطلاعات.
  14. مهریزی، مهدی (1382)، شخصیت و حقوق زن در اسلام، چ1، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  15. قوانین و مقررات مربوط به خانواده.
  16. لایحه «حمایت خانواده» مصوب 3/4/1386هیأت وزیران.
  17. ب) منابع عربی:
  18. ابن ادریس (بی تا)، سرائر، جزء دوم، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
  19. بحرانی، شیخ یوسف (بی تا)، حدائق الناظره، جزء بیست و چهارم، چاپ بیروت.
  20. حر عاملی (1367)، وسائل الشیعه، جزء پانزدهم، چ6، چاپ‌خانه اسلامیه..
  21. شهید اول (بی تا)، اللمعه الدمشقیه، ترجمه: علی شیروانی، انتشارات دارالفکر.
  22. شهید ثانی (1379)، الروضه البهیه، جزءدوم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی قم.
  23. علامه حلی (بی تا)، قواعد الاحکام، جزء سوم، مؤسسه نشر علوم اسلامی.
  24. محقق حلی (بی تا)، شرائع الاسلام، جزء اول، چاپ بیروت.
  25. مروارید، علی‌اصغر (بی تا)، سلسله الینابیع الفقهیه «النکاح»، مؤسسه فقه الشیعه.
  26. موسوی (امام خمینی)، روح ال له(بی تا)، تحریرالوسیله، جزءدوم، مؤسسه نشر اسلامی.
  27. نجفی، محمدحسن (بی تا)، جواهر الکلام، جزء سی و یکم، چاپ بیروت.