بررسی مبانی فقهی و حقوقی تدوین حق مالی نحله

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه تهران

چکیده

در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، براساس منابع فقهی اسلامی، حق طلاق با مرد است. از آن‌جایی که امکان سوءاستفاده از حق، از سوی هر صاحب حقی وجود دارد، قانونگذار اقدام به تدوین قوانینی در جهت تحدید اراده مرد در امر طلاق نموده است. قانون مربوط به حق مالی نحله از جمله این قوانین می‌باشد.در این مقاله درصدد هستیم تا به بررسی این مهم بپردازیم چرا که عنوان در نظر گرفته شده برای این حق مالی، محل اشکال است؛ زیرا معنای متبادر به ذهن از واژه نحله، بخشش با طیب نفس و بلاعوض می‌باشد؛ در حالی که نحله در قانون به بخشش اجباری تعریف شده است.علاوه بر این، در این مقاله به بحث و بررسی پیرامون مبانی حقوقی و فقهی در نظر گرفته شده برای تدوین این قانون، که مبهم است، پرداخته‌ایم. به طور کلی، در رابطه با مبنای حقوقی این قانون چهار نظر و در رابطه با مبنای فقهی آن، دو نظر ارائه شده است که به مورد بررسی عمیق قرار داده‌ایم. در این مقاله ضمن تشریح ابهامات مذکور، نظرات و توجیهات مطرح شده برای هریک را بیان کرده‌ایم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study on Jurisprudence and Legal Bases for Codification of Nehle

نویسندگان [English]

  • Mohammad Rasool Ahangaran
  • Zohreh Naghashzadeh
Tehran University
چکیده [English]

In civil law, practicing the religious laws, the husband has the right to divorce. As for as every law may be abused by the rightful claims. The husband does this against the law and common law. So, legistlator has enacted laws to limit the husband will in cluding paragraph "B" of Note six of Divorce Act. As per of the perovisions of the first amendment to the Divorce Act, in the case that the divorce is not for the reason of wife's misconduct and maltreatment, the husband is condemned to Nehleh, the entire sum. As this word means "doing a thing voluntarily", its use for this financial right is an obstruction. In addition, in this paper we paid attention to the legal and juridical bases that considered for compiling this law. In general, there are four terms in relation to the legal basisof this rule and there are two terms, in relation to it sjuris prudential basis, that we have been deeply studied. In this paper, we have described theam biguities, comments and explanations that have been proposed for eachstate.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nehleh- Juridicaland Legal Basis- Divorce Law- The Limitation to Man will for Divorce
  1. ابن عاشور، م. (بی‌تا). تحریر و تنویر. ج 4. بی‌جا. بی‌نا.
  2. ابن عجیبه، ا. (1419). بحر مدید فی تفسیر قرآن مجید. ج 1. قاهره. ناشر دکتر حسن عباس زکی.
  3. ابن عطیه اندلسی، ع. (1422). محرر وجیز فی تفسیر کتاب عزیز. ج 2. چاپ اول. بیروت. دار کتب علمیه.
  4. ابن منظور، ا. (1414). لسان عرب. ج 8. چاپ سوم. بیروت. دار فکر لطباعه و نشر و توزیع ـ دارصادر.
  5. ابن هائم، ش. (1423). تبیان فی تفسیر غریب قرآن. ج 1. چاپ اول. بیروت. دار غرب اسلامی.
  6. ابوالفتوح رازی، ح. (1408). روض جنان و روح جنان فی تفسیر قرآن. ج 3 و 16. مشهد. بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
  7. اراکی، م. (1419). کتاب نکاح. چاپ اول. قم. نور نگار.
  8. اردبیلی، ا. (بی‌تا). زبدة بیان فی احکام قرآن. چاپ اول. تهران. مکتبة جعفریه لاحیاء آثار جعفریه.
  9. اصفهانی، ح. (1412). مفردات الفاظ قرآن. چاپ اول. لبنان، سوریه. دارعلم، دار شامیة.
  10. اندلسی، م. (1420). بحرمحیط فی تفسیر. ج 3. بیروت. دارالفکر.
  11. اندلسی، ع. (1408) و (1998). محلی بآثار. ج 10. بیروت. دارفکر.
  12. بحرانی، ی. (1405). حدائق ناضرة فی احکام عترة طاهرة. ج 24. چاپ اول. قم. دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  13. باریکلو، ع. (1390 ه.ش) مبانی حقوقی حمایت از درآمد ایّام زناشویی زوجه مطلقه. فصلنامه خانواده پژوهی. سال هفتم. شماره 28.
  14. بخاری، م. (1424) و (2003). صحیح بخاری. چاپ اول. دار ابن حزم. بیروت.
  15. بلاغی نجفی، م. (1420). آلاء رحمن فی تفسیر قرآن. ج 1. چاپ اول. قم. بنیاد بعثت.
  16. تمیمی مغربی، ن. (1385). دعائم اسلام. ج 2. مصر. دار معارف.
  17. جرجانی، ح. (1377). جلاء اذهان و جلاء احزان. ج 1. چاپ اول. تهران. انتشارات دانشگاه تهران.
  18. جزری، م. (بی‌تا). نهایه فی غریب حدیث و اثر. ج 4 و 5. چاپ اول. قم. مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
  19. جمعی از پژوهشگران زیر نظر شاهرودی، م. (1426). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (علیهم‌السلام). ج 3. چاپ اول. قم. مؤسسه دائره‌المعارف فقه اسلامی بر مذهب فقه اهل بیت (علیهم‌السلام).
  20. حائری تهرانی، ع. (1377). مقتنیات در و ملتقطات ثمر. ج 2. تهران. دارکتب اسلامیه.
  21. حسینی جرجانی، ا. (1404). آیات الاحکام (جرجانی). ج 2 و 4. چاپ اول. تهران. انتشارات نوید.
  22. حسینی شاه عبدالعظیمی، ح. (1363). تفسیراثنا عشری. ج 1. چاپ اول. تهران. انتشارات میقات.
  23. حسینی واسطی زبیدی حنفی، م. (1414). تاج عروس من جواهر قاموس. ج 15. چاپ اول. بیروت. دارفکر.
  24. حکیمی، م. (1382). دفاع از حقوق زن. مشهد. بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی.
  25. حلی، م. (1410). سرائر حاوی لتحریر فتاوی. ج 2. چاپ دوم. قم. دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  26. حلی، ح. (1420). تحریر احکام شرعیه على مذهب امامیه (ط.قدیمه). ج 2. چاپ اول. مشهد. مؤسسه آل‌البیت (علیهم‌السلام).
  27. حلی، م. (1387). ایضاح فوائد فی شرح مشکلات قواعد. ج 1 و 3. چاپ اول. قم. مؤسسه اسماعیلیان.
  28. حلی، ن. (1408). شرایع اسلام فی مسائل حلال و حرام. ج 2. چاپ دوم. قم. مؤسسه اسماعیلیان.
  29. خدادادپور، م و دیلمی، ا. (1388). سوء استفاده از حقّ طلاق و راهکار های قانونی مقابله با آن. فصلنامه خانواده پژوهی. سال پنجم. ش 17. ص 83.
  30. خسروپناه، ع. (1383). گفتمان مصلحت. چاپ اول. تهران. انتشارات کانون اندیشه جوان.
  31. دانای علمی، م. (1374). موجبات طلاق در حقوق ایران و اقلیت‌های غیر مسلمان (زرتشتی، کلیمی، مسیحی، همراه با بحث تطبیقی). چاپ اول. تهران. انتشارات اطلس.
  32. درویشی هویدا، ی. (بهار1383). حقوق مالی زن پس از طلاق. مجله حقوقی دادگستری، ش 46. صص 134 ـ 130.
  33. دیانی، ع. (1387). حقوق خانواده. چاپ اول. تهران. نشر میزان.
  34. راوندی، س. (1405). فقه قرآن. ج 2. چاپ دوم. قم. مکتبه آیت‌الله مرعشی نجفی (ره).
  35. روشن، م. و محمدی رمقانی، ح. (بهار و تابستان 1390). بررسی ماهیت حقوقی نحله. مجله حقوقی. دوره سوم، شماره اول. صص 113 و 118 و 119.
  36. روشن، م و محمّدی، ح. (1392). تأثیر ورشکستگی و اعسار زوج بر مطالبات زوجه. فصلنامه خانواده‌پژوهی. سال نهم. ش 33. ص 133.
  37. زارع، س. (بی تا). آئین نامه زرتشیان راجع به احوال شخصیه، بخش موارد امکان فسخ نکاح یا طلاق. بی جا. بی نا.
  38. زمخشری، م. 1407ه.ق. کشاف عن حقائق غوامض تنزیل. ج 1. چاپ سوم. بیروت. دارکتاب عربی.
  39. ساروخانی، ب. (1376). طلاق، پژوهشی در واقعیت و عوامل. تهران. مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
  40. سبزواری، ع. (1413). مهذب احکام فی بیان حلال و حرام. ج 10. چاپ چهارم. قم. مؤسسه منار ـ دفتر حضرت آیت‌الله.
  41. سیوطی، ج. (1404). در منثور فی تفسیر مأثور. ج 2. قم. کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی (ره).
  42. شبر، ع. (1412). تفسیر قرآن کریم «شبر». چاپ اول. بیروت. دار بلاغه لطباعه و نشر.
  43. شبیری زنجانی، م. (1419). کتاب نکاح. ج 22. چاپ اول. قم. مؤسسه پژوهشی رای‌پرداز.
  44. شربینی، م. (1421) و (2001). مغنی محتاج الی معرفة معانی الفاظ منهاج. ج 3. علی متن منهاج الطالبین لامام ابی زکریا یحیی بن شرف نووی. بیروت. دار فکر.
  45. شریعتی، ع. (1377). زن، مجموعه آثار 21. تهران. انتشارات چاپخش.
  46. شیخ کلینی. (1362). کافی. ج 5. چاپ دوم. تهران. اسلامیه.
  47. طباطبایی، م. (1417). میزان فی تفسیر قرآن. ج 2 و 16. چاپ پنجم. قم. دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  48. طبرسی، ف. (1372). مجمع بیان فی تفسیر قرآن. ج 2. چاپ سوم. تهران. انتشارات ناصرخسرو.
  49. طبری، م. (بی‌تا). حققه و علقه حواشیه محمود، م. تفسیر طبری (جامع بیان عن تأویل‌ای قرآن). ج 7. چاپ دوم. توزیع دار تربیه و تراث مکه مکرمه. دار معارف بمصر.
  50. طوسی، م. (1390). استبصار فیما اختلف من احکام. ج 2. چاپ اول. تهران. دار کتب اسلامیه.
  51. طوسی، م. (بی‌تا). تبیان فی تفسیر قرآن. ج 2. بیروت. دار احیاء تراث عربی.
  52. طوسی، م. (1407). تهذیب احکام. ج 4. چاپ چهارم. تهران. دار کتب اسلامیه.
  53. طوسی، م. (1387). مبسوط فی فقه امامیه. مکتبه مرتضویه لاحیاء آثار جعفریه. ج 3 و 4. تهران.
  54. طیب، ع. (1378). اطیب بیان فی تفسیر قرآن. ج 2. چاپ دوم. تهران. انتشارات اسلام.
  55. صرامی، س. (1380). احکام حکومتی و مصلحت. چاپ اول. تهران. نشر عبیر.
  56. صفایی، ح. و عراقی، ع. و امامی، ا. و قاسم‌زاده، م. و صادقی، م. و برزوئی، ع. و حمیدزاده، ا. و آهنی، ب. زیر نظر گرجی، ا. (بی‌تا). بررسی تطبیقی حقوق خانواده. تهران انتشارات دانشگاه تهران.
  57. عاملی، ز. (1410). روضه بهیه فی شرح لمعه دمشقیه. ج 5. چاپ اول. قم. کتابفروشی داوری.
  58. عاملی، ز. (1413). مسالک افهام الی تنقیح شرایع اسلام. ج 8. چاپ اول. قم. مؤسسه معارف اسلامیه.
  59. عاملی، م. (1409). تفصیل وسائل شیعه الی تحصیل شریعه. ج 9 و 21 و 22و 27. چاپ اول. قم. آل بیت.
  60. فاضل مقداد، ج. (1419). کنز عرفان فی فقه قرآن. ج 2. چاپ اول. بی‌جا. مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی.
  61. فهیمی، ف. (1385). حقوق مالی زن (مقایسه تطبیقی در حقوق اسلام، ایران و کنوانسیون رفع تبعیض از زنان). چاپ اول. قم. انتشارات دانشگاه قم.
  62. فیروزآبادی، م. (بی تا). بصائر ذوی تمییز فی لطائف کتاب عزیز. ج 5. بیروت. مکتبة علمیة.
  63. قرشی، ع. (1377). تفسیر احسن حدیث. ج 1 و 7. چاپ سوم. تهران. بنیاد بعثت.
  64. قمی، حسینی روحانی، ص. (1412). فقه صادق (علیه السلام). ج 22. چاپ اول. دارکتاب ـ مدرسه امام صادق (علیه السلام). قم.
  65. قمی، صدوق، م. (1413). من لایحضره فقیه. ج 3. چاپ دوم. قم. دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  66. کاتوزیان، ن. (1376). حقوق مدنی. ج 4. چاپ دوم. تهران. شرکت انتشار با همکاری بهمن برنا.
  67. کاتوزیان، ن. (1371). حقوق مدنی خانواده. چاپ سوم. تهران. شرکت انتشار با همکاری بهمن برنا.
  68. کاظمی، فاضل، ج. (بی‌تا). مسالک افهام الی آیات احکام. ج 3. بی‌جا. بی‌نا.
  69. گنابادی، س. (1408). بیان سعادة فی مقامات عبادة. ج 1. چاپ دوم. بیروت. مؤسسه اعلمی لمطبوعات.
  70. لطفی، ا. (1389). سلسله مباحث فقهی، حقوقی حقوق خانواده. ج 2. چاپ اول. تهران. انتشارات خرسندی.
  71. مجلسی اول، م. (1406). روضة متقین فی شرح من لایحضره فقیه. ج 9. چاپ دوم. قم. مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانبور.
  72. محسنی، ف. و نجفی اسفاد، م. (بهار و تابستان1380). بررسی حقوقی مجمع تشخیص مصلحت نظام و جایگاه آن در نظام جمهوری اسلامی ایران. فصلنامه دیدگاه‌های حقوقی، شماره 21 و 22. صص 105- 102.
  73. محمود، ع. (بی‌تا). معجم مصطلحات و الفاظ فقهیه. ج 3. بی‌جا. بی‌نا.
  74. مدرسی، م. (1419). من هدى قرآن. ج 10. چاپ اول. تهران. دار محبی حسین.
  75. مطهری، م. (بی‌تا). مجموعه آثار شهید مطهری. ج 19. بی‌جا. بی‌نا.
  76. مغنیه، م. (1424). تفسیر کاشف. ج 1. چاپ اول. تهران. دارکتب اسلامیه.
  77. مکارم شیرازی، ن. (1421). امثل فی تفسیر کتاب الله منزل. ج 2. چاپ اول. قم. مدرسه امام علی بن ابی طالب (علیهالسلام).
  78. مکارم شیرازی، ن. (1427). دایرة معارف فقه مقارن. چاپ اول. قم. انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب (علیهالسلام).
  79. مکارم شیرازی، ن. (1374). تفسیر نمونه. ج 2. چاپ اول. تهران. دارکتب اسلامیه.
  80. نجفی، م. (بیتا). جواهر کلام فی شرایع اسلام. ج 16 و 31. چاپ هفتم. بیروت. دار احیاء تراث عربی.
  81. نورحسن فتیده، ط. (1379). حقوق زن در قرآن و عهدین. تهران. فرهنگ گستر.
  82. نوری، ی. (1385). حقوق زن در اسلام و جهان. تهران. نوید نور.
  83. مهریزی، م. (بهار 1387). متعه طلاق (پژوهش فقهی تفسیری). مجله تخصصی الهیات و حقوق، ش 27، ص 76.
  84. هاشمی، ح. (1381). مجمع تشخیص مصلحت نظام (تحلیل مبانی فقهی و حقوقی). چاپ اول. قم. مرکز مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی حوزه علمیه.
  85. هدایت‌نیا، ف. (پاییز 1383). ارزیابی قوانین خانواده (بخش نخست). فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان. سال هفتم، ش 25. صص 84 و 85 و 95.
  86. هدایت‌نیا گنجی، ف. (1385). حقوق مالی زوجه (اجرت المثل، نحله و تعدیل مهریه). چاپ اول. قم. انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم.
  87. یزدی، محقق داماد، م. (بی‌تا). بررسی فقهی حقوق خانواده. چاپ اول. قم. بی‌نا.