هستان نگاری تحکیم خانواده مبتنی بر منابع دانش در حوزۀ مطالعات زنان در ایران (FamilyOnto)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

دانشگاه آزاد اسلامی. واحد علوم و تحقیقات

10.29252/jfr.16.4.453

چکیده

این پژوهش با هدف طراحی هستان‌نگاری «تحکیم خانواده، با استخراج مفاهیم و روابط بین آنها از منابع دانش حوزه مطالعات زنان (گرایش علوم اجتماعی) در ایران انجام شد. 
پژوهش از نظر هدف کاربردی است و از روش تحلیل ‌حوزه (رویکرد آشولد و گرونینگر) و هم‌چنین از روش دلفی برای تأیید مفاهیم و تأیید نهایی هستان‌نگاری استفاده شد. از جامعه آماری، شامل 792 کتاب و 2144 مقاله علمی ـ پژوهشی، تعداد 9295 مفهوم عینی و ضمنی استخراج شد و پس از دسته‌بندی، استانداردسازی و سپس نظرسنجی مفاهیم طی پالایش ‌دلفی، نخستین مدل مفهومی حوزه «تحکیم خانواده» شکل گرفت. این مدل شامل یک هسته مفهومی، 3 مفهوم، 9 مقوله، 24 زیرمقوله و 66 زیرمفهوم بود. درخت هستان‌نگاری با ایجاد روابط بر مبنای وزن کلمات ‌کلیدی، با یک هسته ‌مفهومی، دو رده اصلی، 110 رده فرعی و 199 زیررده ایجاد شد و در مجموع با 212 رابطه سلسله‌مراتبی و ویژگی شیء، روابط معنایی بین مفاهیم برقرار شد. این مصنوع در نرم‌افزار 5.5 protégé اجرا شد و با افزونه‌های OntoGraf، OWLViz و VOWL قابل نمایش شد. هستان‌نگاری FamilyOnto به عنوان یک سند راهبردی در سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های آینده مدل‌سازی ‌مفهومی حوزه مطالعات زنان تأثیرگذار است، هم‌چنین، به عنوان ابزاری برای ذخیره و بازیابی معنایی مؤثر کاربران و در تعاملات پژوهشی متخصصان حوزه، مفید است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

FamilyOnto: An Ontology of Family Consolidation Domain Based on Women's Studies Resources‌ in Iran

نویسنده [English]

  • Roghieh Hatefi Mostaghim
Islamic Azad University،Science And Research Branch
چکیده [English]

The present research aims to design an Ontology of Family Consolidation domain based on Women's Studies resources in Iran (books and articles) which were published during the years 1995-2018.  
 
It was done by extracting the concepts and their relationships and properties from knowledge resources. This applied research was done by mixed methods (qualitative and quantitative combination), with Delphi and Domain analysis approaches by reviewing the subjects of 792 books and 1142 articles. Concepts were evaluated by Delphi method through interviews and questionnaires with 11 ex-perts. Finally, 1 conceptual core, 3 conce-pts, 9 categories, 24 subcategories and 66 sub-concepts were extracted. The made-artifact of this research has 1 conceptual core (super class) called "Family Conso-lidation", two main classes called "Family Consolidation Factors" and "Family Consolidation Results". It contains also 110 classes, 199 subclasses, along with 54 hierarchical relationships. In total 212 semantic properties were identified among the concepts. The present research has been done through protégé ontology management software (Beta 5. 5 edition) and because of software capability it can edit, upgrade and expand. This ontology has been created with the aim to support researchers in exploring knowledge and to retrieve more information from the domain of Women's Studies in Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Family Consolidation
  • Information Retrieval
  • Ontology
  • Women's Studies in Iran

مراجع

آسوشه، ع.، مهرآسا، ش.، خطیبی، ت.، و خاکشور سعادت، پ. (1390). هستان‌نگاری: روش‌شناسی‌ها، ابزارها و زبان‌های توسعه. تهران: انتشارات دانشگاه تربیت مدرس.
احمدی ح.، عصاره، ف.، حسینی‌بهشتی، م.، و حیدری، غ. (۱۳۹۶). طراحی سامانه نیمه‌خودکار ساخت هستی‌شناسی به کمک تحلیل هم‌رخدادی واژگان و روش C-value. مطالعه موردی: حوزه علم‌سنجی ایران. پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات، 33(1)، 216-185.
ثروتی، ل.، ولوی، م.، و حورعلی، م. (1396). توسعه یک هستان‌شناسی جغرافیایی برای کاربردهای نظامی. اطلاعات جغرافیایی (سپر)، 26 (102)، 17-5.
حسینی‌بهشتی، م. س. (1392). ساخت‌واژه، اصطلاح‌شناسی و مهندسی دانش. تهران: نشر چاپار.
حسینی‌بهشتی، م.، و اژه‌ای، ف. (1394). طراحی و پیاده‌سازی هستی‌شناسی بر اساس مفاهیم و روابط موجود در اصطلاح‌نامه‌های مرتبط. پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات، 30 (3)، 696-677.
شمس‌فرد، م.، عبدالله‌زاده بارفروش، ا. (1381). استخراج دانش مفهومی از متن با استفاده از الگوهای زبانی و معنایی. تازه‌های علوم‌شناختی، 4 (1)، 66-48.
صنعت‌جو، ا.، و فتحیان، ا. (1391). روش‌شناسی طراحی، ساخت و پیاده‌سازی هستی‌شناسی: رویکردها، زبان‌ها و ابزارها (مطالعه موردی طراحی هستی‌شناسی ASFAONT در حوزه کتابداری و اطلاع‌رسانی). کتابداری و اطلاع‌رسانی، 15(3)، 147-113.  
علی‌اکبری، ح.، باب‌الحوائجی، ف.، حسینی‌بهشتی، م.، و اباذری، ز. (1399). مطالعه معانی لفظی و ضمنی مفاهیم مرتبط با زنان و خانواده در آیات قرآن کریم به منظور ترسیم شبکه معنایی. کتابداری و اطلاع‌رسانی،
doi: 10.30481/lis.2020.212534.1664
قراگوزلی، پ. (1394). طرح هستی‌شناسی در منابع وزارت آموزش‌وپرورش (واژه‌های الگو). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران شمال.
محمدی‌استانی، م.، آذرگون، م.، و چشمه‌سهرابی، م. (1397). روش‌شناسی ساخت و طراحی هستی‌نگاشت‌ها: موردپژوهی حوزه علم‌سنجی. پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات، 33(4)، 1788-1761.
 
Ahmadi, H., Osareh, F., Hosseini Beheshti, M.S., & Heidari, G. (2017). [Designing Semiautomatic System in Ontology Structure by To Co-occurrence Word Analysis and C-value Method (Case Study: The field of Scientometrics of Iran)]. Iranian Journal of Information processing and management, 33 (1), 185-216 [in Persian].
Aliakbari, H., Babalhavaeji, F., Hoseini Beheshti, M., & Abazari, Z. (2020). [The Implicit and Verbal Investigation of Concepts Related to Women and ‌Family in the Holy Quran]. Library and Information Sciences. doi: 10. 30481/lis. 2020. 212534. 1664 [in Persian].
 Asosheh, A., Mehrasa, S., Khatibi, T., & Khakshore Saadat, P. (2011). [Ontology: Methodologies, Languages & Tools]. Tehran: Tarbiat Modares University Press [in Persian].
Danial-Saad, A., Kuflik, T. W., Patrice, L., & Schreuer, N. (2013). Building an Ontology for Assistive Technology Using the Delphi Method. Disability and Rehabilitation: Assistive Technology, 8(4) 275-286.
Ding, L. Y., Zhong, B. T., Wu, S., & Luo, H. B. (2016). Construction Risk Knowledge Management in BIM Using Ontology and Semantic Web Technology. Safety Science, 87, 202-213.
Eftimov, T. (2019). ISO-FOOD Ontology: A Formal Representation of the Knowledge within the Domain of Isotopes for Food Science. Food Chemistry, 30(277), 382 -390.
Fraihat, S. (2016). Ontology-Concepts Weighting for Enhanced Semantic Classification of Documents. International Journal of Innovative Computing, Information and Control, 12(2), 519–531.
Garcia, A. C. B., & Vivacqua, A. S. (2019). Grounding Knowledge Acquisition with Ontology Explanation: A Case Study. Web Semantics: Science, Services and Agents on the World Wide Web. Journal of Web Semantics, https://doi.org/10.1016/j.-websem.2018.12.005.
Gharagozli, P. (2015). [Plan of Ontology in Sources of Ministry of Education (base words)]. Master thesis, Library & Information Science, Islamic Azad University, North Branch, Tehran [in Persian].
Gruber, T. R. (1993). A Translation Approach to Portable Ontology Specifications. Knowledge Acquisition, 5(2), 199-220.
 Hasson, F., & McKenna, H. (2000). Research Guidelines for the Delphi Survey Technique. Journal of Advanced Nursing, 32(4), 1008-15.
Hjørland, B. (2002). Domain Analysis in Information Science: Eleven Approaches- Traditional as Well as Innovative. Journal of Documentation, 58(4), 422-462.
Hjørland, B. )2016(. Informetrics Needs a Foundation in the Theory of Science. In Cassid Sugimoto, ed., Theories of Informetrics and Scholarly Communication. Be-rlin: Walter de Gruyter, 20-46.
Hosseini Beheshtim, M. (2014). Norphology, Terminology and Knowledge Engineering. Tehran: Chapar Publication [in Persian].
Hosseini Beheshtim, M., Ejei, F. (2015). [Designing and Implementing Basic Sciences Ontology Based on Concepts and Relationships of Relevant Thesauri]. Iranian Research Institute for Science and Technology, 30 (3), 357-372 [in Persian].
Li, Yi Zhang. (2010). A Domain Ontology Construction Method towards Healthy Housing. In Proceedings of 2nd International Conference on Information Engineering and Computer Science. Doi: 10. 1109/ICIECS. 2010. 5678276.
Mezghanni, I. B., & Gargouri, F. (2017). Deriving Ontological Semantic Relations between Arabic Compound Nouns Concepts. Journal of King Saud University–Computer and Information Sciences, 29, 212-228.
Miranda, S., Orciuoli, O., Sampson, D. G. (2016). A SKOS-based Framework for Subject Ontologies to Improve Learning Experiences. Computers in Human Behavior, 6, 609-621. DOI: 10. 1016/j. chb. 2016. 03. 066.
Mohammadi Ostani, M., Azargoon, M., Cheshmesohrabi, M. (2018). [Construction and Design of Ontologies: A Case Study of Scientometrics Field]. Iranian Journal of Information Processing and Management, 33 (4), 1761-1788 [in Persian].
Munir, K. Anjum, M. Sheraz. (2018). The Use of Ontologies for Effective Knowledge Modelling and Information Retrieval. Applied Computing and Informatics,  14, (2), 116-126.
Namvar, Z., Nooshinfard, F., Babalhavaeji, F., Hoseini Beheshti, M. (2019). CivilOnto: An Ontology Based on Persian Articles Published in Civil Engineering Domain. International Journal of Information Science and Management, 17(2), 33-53.
Omran, A., Khorshid, M., (2014). Ontology Based RT-Delphi with Explanation Capab-ilities. IAES International Journal of Artificial Intelligence (IJ-AI), 3(2), 57-63.
Ramli, F., Noah, S. A., Kurniawan, T. B. (2016). Ontology-Based Information Retrieval for Historical Documents. 3rd Int. Conf. Inf. Retr. Knowl. Manage. (CAMP), IEEE, 55–59. Doi: 10. 1109/INFRKM. 2016. 7806335.
Sanatjoo, A., Fathian, A. (2012). [Ontology Design and Construction Methodology: Approaches, Languages and Tools (case study of designing the Asfaont in LIS domain)]. Library and Information Science, 15(1), 113-130 [ in Persian].
Sánchez-Alonso, S., & Sicilia, M. (2009). Using an AGROVOC-based Ontology for the Description of Learning Resources on Organic Agriculture. Metadata and Semantics, Springer, Doi:10. 1007/978-0-387-77745-0_47.
Servati, L., Valavi, M. R., & Hoorali, M. (2016). [Developing a Geographical Ontology for Using in Military Applications]. Research Quarterly of Geographical Data (SEPEHR), 26(102), 5-17 [in Persian].
Shamsfard, M., & Abdollahzadeh, A. (2003). [Extracting Conceptual Knowledge from Text: Using Linguistic Semantic Templates]. Advances in Cognitive Science, 4(1), 48-66 [in Persian].
Soergel, D. (2004). Reengineering Thesauri for New Applications: The AGROVOC example. Journal of digital information, 4(4), 1-23.
Studer, R. (1998). Knowledge Engineering: Principles and Methods. Data & Knowledge Engineering, 25, (1-2), 161-197.
Uschold, M., & Gruninger, M. (1996). Ontologies, Principles, Methods and Applications. Knowledge Engineering Review, 11(2), 93-126.
Wagner, W. P. (2017). Trends in Expert System Development: A Longitudinal Content Analysis of over Thirty Years of Expert System Case Studies. Expert Systems with Applications, 76(1), 85-96.
Weichselbraun, A. (2009). Discovery and Evaluation of Non-Taxonomic Relations in Domain Ontologies, ernational Journal of Metadata Semantics and Ontologies, Doi: 10.1504/IJMSO.2009.027755.
 
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار