اثربخشی مشاوره گروهی مبتنی بر تاب آوری بر کیفیت رابطه والد- فرزندی و عملکرد خانواده در خانواده های مادر سرپرست

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 گروه مشاوره خانواده دانشگاه اصفهان

2 گروه مشاوره، دانشگاه اصفهان

3 گروه روان شناسی، دانشگاه رازی

چکیده

هدف این پژوهش تعیین اثربخشی مشاوره گروهی مبتنی بر تاب‌آوری بر کیفیت رابطه والد ـ فرزندی و عملکرد خانواده است. این پژوهش به روش نیمه‌تجربی است و از طرح پیش‌آزمون ـ پس‌آزمون با گروه گواه استفاده شده است. جامعه آماری دربرگیرندۀ 38 خانوادۀ مادر سرپرست تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی بودند که به مراکز مشاوره مناطق چهارگانه کمیته امداد امام خمینی شهر کرمانشاه در سال 1394 مراجعه کردند و پس از مصاحبۀ کیفی و ارزیابی به عنوان افراد مبتلا به مشکلات ارتباطی تشخیص داده شدند. نمونه پژوهش 16 خانواده (مادر و دختر) بودند که به صورت تصادفی برگزیده و در دو گروه مشاره گروهی مبتنی بر تاب‌آوری و گواه، جایگزین شدند. مادران و دختران‌شان در 11 جلسۀ مشاوره گروهی مبتنی بر تاب‌آوری، شرکت کردند. مشاوره گروهی مبتنی بر تاب‌آوری، کیفیت رابطه والد - فرزندی و عملکرد خانواده را افزایش داد. نتایج نشان دادند که با مشاوره گروهی مبتنی بر تاب‌آوری می­ توان رابطه والد - فرزندی و عملکرد خانواده را افزایش داد. بنابراین، این روش مشاوره برای کاهش آسیب­ های خانواده ­های مادرسرپرست می ­تواند به نحوه موثری توسط متخصصین به کارگرفته شود.

عنوان مقاله [English]

Effectiveness of Group Counseling based on Resiliency on Quality of Parent-Child Relationship and Family Functioning in Mother Headed Families

نویسندگان [English]

  • Mahmoud Roghanchi 1
  • Rezvan Sadat Jazayeri 2
  • Ozra Etemadi 2
  • Maryam Fatehizade 2
  • Khodamorad Momeni 3
1 University of Isfahan
2 University of Isfahan
3 Razi University of Kermanshah
چکیده [English]

The purpose of this study was to determine the effectiveness of group counseling based on resiliency (GCR) on quality of parent-child relationship and family functioning in mother headed families. The method of the study was quasiexpe-rimental with pretest-posttest and control group. The statistical population included 38 mother headed families who referred to counseling centers in four areas of Kermanshah city’s Imam Khomeini Relief Foundation in 2015 where they had been diagnosed as suffering interpersonal problems based on qualitative interviews and evaluation. The research sample included 16 families (mother and girls) who were randomly selected and placed in the two groups of GCR and control. Girls and their mothers participated in an 11-sessions GCR. The results showed that GCR was effective in increasing quality of parent-child relationship and family functioning. Therefore, this counseling can be applied by experts in order to reducing pathology of mother headed families.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Group Counseling Based on Resiliency
  • Parent-Child Relationship
  • Family function
  • Mother Headed Family

مراجع

  1. آرین، خ. (1387). کاربرد روی‌کرد بوم‌شناختی در مشاوره با زنان شاغل در خانواده‌های دوشغلی. تازه‌ها و پژوهش‌های مشاوره، 7(28)، 33-7.
  2. ابراهیمی، ج. (1386). مقایسه عملکرد خانواده و سلامت روان کودکان در خانواده‌های تک‌همسری و خانواده-های دوهمسری در خواف. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.
  3. امانی، ا. (1382). اثربخشی درمان شناختی- رفتاری به شیوه گروهی بر رضایتمندی زناشویی در زنان. پایان-نامه کارشناسی ارشد مشاوره خانواده، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.
  4. ایلدرآبادی، ا. (1382). درس‌نامه پرستاری بهداشت جامعه. تهران: جامعه‌نگر، سالمی.
  5. بردی خوجه، ع.، قنبری، ن.، و ایری گزل‌کم، ف. (1394). اثربخشی گروه درمانی مدیریت استرس به شیوه شناختی ـ رفتاری بر بهزیستی روانی زنان خودسرپرست کمیته امداد. اولین کنگره ملی مشاوره، خانواده و توانمندسازی اقشار آسیب‌پذیر، تهران، کمیته امداد امام خمینی.
  6. پرهیزکار، آ. (1381). مقایسه کیفیت رابطه والد ـ فرزندی دانش‌آموزان دختر دارای بحران هویت و فاقد بحران هویت دبیرستان‌های دخترانه شهرستان کازرون. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه خوارزمی.
  7. پیش‌رویان ورکی، ث. (1394). اثربخشی آموزش تاب‌آوری بر استرس ادراک شده و سلامت عمومی در زنان سرپرست خانواده مبتلا به دیابت نوع دو. اولین کنگره ملی مشاوره، خانواده و توانمندسازی اقشار آسیب-پذیر، تهران، کمیته امداد امام خمینی.
  8. ثنایی ذاکر، ب. (1387). مقیاس‌های سنجش خانواده و ازدواج. تهران: بعثت.
  9. حسینی، ف. و حسین‌چاری، م. (1392). بررسی شواهد مرتبط با روایی و پایایی مقیاس تاب‌آوری خانواده. فصلنامه مشاوره و روان‌درمانی خانواده، 3(2)، 209-181.
  10. حسینی، م.، روحانی، ک.، و حسین‌زاده، ص. (1384). پرستاری بهداشت خانواده. تهران: بشری.
  11. حسینی، ا.، فروزان، س.، و امیرفریار، م. (1388). بررسی سلامت روان زنان سرپرست خانه‌دار تحت پوشش سازمان بهزیستی شهر تهران. پژوهش اجتماعی، 2(3)، 137-117.
  12. حسینی‌ قمی، ط. و سلیمی بجستانی، ح. (1390). رابطه بین جهت‌گیری مذهبی و تاب‌آوری در بین مادران دارای فرزندان مبتلا به بیماری. روان‌شناسی و دین، 4(3)، 82-69.
  13. حمیدی، ف. (1389). بررسی رابطه بین حمایت اجتماعی و سلامت روانی در زنان سرپرست خانوار در کارکنان یک دانشگاه نظامی. روانشناسی نظامی، 1(2)، 60-51.
  14. خسروی، ز. (1380). بررسی مشکلات عاطفی، روانی و اجتماعی زنان سرپرست خانوار. نهران: مرکز امور مشارکت زنان نهاد ریاست جمهوری.
  15. داداش، ز.، ثنائی، ب.، و علی‌حمیدی، م. (1383). تاثیر بازسازی خانواده در کیفیت رابطه مادر–دختر. فصلنامه پژوهش‌های مشاوره، 3(12)، 37-25.
  16. رضایی، ف. (1381). بررسی مشکلات اقتصادی و اجتماعی زنان سرپرست خانوار تحت پوشش بهزیستی شهرستان خمین. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی.
  17. رضایی، م. ع.، محمدی‌نیا، ن.، و سمیعی‌زاده طوسی، ط. (1392). بررسی مشکلات زنان سرپرست خانواده در استان سیستان و بلوچستان در سال 1932. پژوهش و سلامت، 3(3)، 457-452.
  18. روغنچی، ر. (1384). رابطه جهت‌گیری مذهبی با سلامت روان دانشجویان دانشگاه رازی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تهران.
  19. زارعی محمودآبادی، ح. (1387). تأثیر آموزش فنون مشاوره شناختی بر بهبود عملکرد خانواده در زوجین ناسازگار. پایان‌نامه کارشناسی ارشد مشاوره خانواده، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.
  20. سلیمی بجستانی، ح. (1388). مقایسه اثربخشی مشاوره به شیوه آدلری و بازسازی شناختی مبتنی بر تمثیل بر سلامت روانی، تاب‌آوری و امیدواری دانشجویان دانشکده روان‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی. پایان‌نامه دکتری مشاوره، دانشکده روان‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی.
  21. شفیع‌آبادی، ع.، و غلامحسین قشقایی، ف. (1390). اثربخشی مقایسه‌ای مشاوره گروهی واقعیت درمانی و فمینیستی بر هویت زنان سرپرست خانوار. زن در توسعه و سیاست، 9(4)، 113-93.‎
  22. صیدمرادی، ک. (1388). بررسی ارتباط بین عملکرد خانواده و جنبه‌های آن با نارضایتی شغلی در معلمان ابتدایی شهر صنعتی البرز. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.
  23. ضمیری‌نژاد، س.، گلزاری، م.، برجعلی، ا.، حجت، ک.، و اکابری، س. آ. (1391). مقایسه اثر بخشی آموزش تاب‌آوری به صورت گروهی و شناخت درمانی گروهی بر کاهش میزان افسردگی دانشجویان دختر خوابگاهی. مجله دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی، 4(4)، 638-631.
  24. عطارزاده، م. (1384). زن ایرانی تحول حضور سیاسی از مردسالاری تا فمینیسم. رساله دکتری علوم سیاسی، دانشگاه تربیت معلم.
  25. کاوه، م. (1388). تدوین برنامه افزایش تاب‌آوری در برابر استرس و تاثیر آموزش آن بر مولفه‌های کیفیت زندگی والدین دارای کودک کم‌توان ذهنی خفیف. پایان‌نامه دکتری روا‌ن‌شناسی کودکان استثنایی، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی.
  26. کردلو، م. (1380). بررسی عوامل موثر بر نگرش و گرایش نوجوانان به ارتباط با جنس مخالف. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن.
  27. کورکوران، ک.، و فیشر، ج. (2007). ابزارهای سنجش زوجین، خانواده و کودکان، ترجمه ر. ‌ا. جزایری، م. ا‌. فاتحی زاده و ر. منانی (1391). تهران: گلبانگ تربیت.
  28. لیمن، ا و مک‌ماهن، گ. (2009). روان‌شناسی مثبت، ترجمه ف، مقدم (1391). تهران: آوند دانش.
  29. مشیرزاده، ح. (1383). از جنبش تا نظریه اجتماعی. تهران: دانژه.
  30. مک‌کی، م.، لیوف، ا. و اسکین، م. (2012). درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد برای مشکلات بین‌فردی، ترجمه م. روغنچی، ر.‌ ا. جزایری، ع. اعتمادی، م. ا. فاتحی‌زاده، س. م. حجت‌خواه و خ. م. مومنی (1395). کرمانشاه: دانشگاه رازی.
  31. مگیار-موئه، ج. ل. (2009). مداخلات روان‌شناسی مثبت‌نگر، ترجمه ع. ‌ا. فروغی، ج. اصلانی و س. رفیعی (1393). تهران: ارجمند.
  32. میرعنایت، ا. (1387). مقایسه سلامت عمومی دانشجویان مجرد و متأهل 30-20 ساله شهرستان خمینی شهر. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن.
  33. والش، ف. (2006). تقویت تـاب‌آوری خـانواده، تـرجمه م. دهقانی، م. خـواجـه‌رسـولی، س. محمدی و م. عبـاسی (1391). تهران: دانژه.
  34. Amani, A. (2003). The effectiveness of cognitive-behavioral group therapy on marital satisfaction of woman. Master thesis in Family Counselling, University of Social Welfare and Rehabilitation Sciences [in Persian].
  35. Arian, K. (2008). [Ecological approach application in consultation with women of two-jobs families]. Counseling Research and Development, 7(28), 7-33 [in Persian].
  36. Attarzade, M. (2005). Iranian women, political evolution from patriarchy to feminism. Doctoral dissertation, Kharazmi University [in Persian].
  37. Bardi, K. A, Ganbari, N., & Erie Gezelkam, F. (2015). [The effectiveness of stress management group therapy with cognitive-behavioral bases on mental well-being of women in women headed families]. The First National Congress on Consultation, Family and Empowering of Vulnerable People of Society. Tehran, Imam Khomeini Relief Foundation [in Persian].
  38. Beasley, M., Thompson, T., & Davidson, J. (2003). Resilience in response to life stress: the effects of coping style and cognitive hardiness. Personality and Individual Differences, 34 (1), 77-95.
  39. Buchanann, T. (2008). Family resilience as a predictor of better adjustment among international adoptees. Doctoral dissertation, Faculty of the Graduate School, The University of Texas at Arlington.
  40. Cohen, O., Slonim, I., Finzi, R., & Leichtentritt, R. D. (2002). Family resilience: Israeli mothers, perspectives. The American Journal of Family Therapy, 30, 173- 187.
  41. Corcoran, K., & Fischer, J. (2007). Measures for Clinical Practice: Couples, Families and Children (R. A. Jazayeri, M. A. Fatehizade, & R. Manani, Trans.). Tehran: Golbange Tarbiat [in Persian].
  42. Dadash, Z., Sanai, B., & Alihamidi, M. (2004). [The effect of family restructuring on the quality of mother- doughter relationship]. Counseling Research and Developments, 3(12), 25-39 [in Persian].
  43. Ebrahimi, J. (2007). Comparison of family function and children’s mental health in monogamy and polygamy families in Khaf. Master thesis, University of Allameh Tabataba'i [in Persian].
  44. Fine, M. A., Moreland, J. R., & Schwebel, A. I. (1983). Long-term effects of divorce on parent-child relationships. Developmental Psychology, 19(5), 703-713.
  45. Fonagy, P., Steele, M., Steele, H., Higgitt, A., & Target, M. (1994). The Emanuel Miller Memorial Lecture 1992. The Theory and Practice of Resilience. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 35(2), 231-257.
  46. Garmezy, N. (1991). Resiliency and vulnerability to adverse developmental outcomes associated with poverty. American Behavioral Scientist, 34, 416–430.
  47. Gladding, S. (2002). Family Therapy, Theory and Practice. 3rd Ed. New Jersey: Prentice Hall.
  48. Hamidi, F. (2010). [Relationship between social support and mental health among female-headed households employed a Military University]. Journal of Military Psychology, 1(2), 51-60 [in Persian].
  49. Hart, A., Blincow, D., & Thomas, H. (2007). Resilient therapy: Working with children and families. Routledge.
  50. Hawley, D. R. (2000). Clinical implications of family resilience. The American Journal of Family Therapy, 28, 101-116.
  51. Hoseini, A., Forouzan, A., & Amirfaryar, M. (2009). [Studying women mental health, as householders supported by Welfare Organization of Tehran]. Journal of Social Research, 2(3), 117-137 [in Persian].
  52. Hoseini, F., & Hoseinchari, M. (2013). [Studying the Validation and Reliability of Family Resiliency Scale]. Family Counseling and Psychotherapy, 3(2), 181-209 [in Persian].
  53. Hoseini, M., Rohani, K., & Hoseinzadeh, S. (2006). [Family Health Nursing]. Tehran: Boshra [in Persian].
  54. Hoseini Ghomi, T., & Salimi Bajestani, H. (2011). [Relationship between Religious Orientation and Resilience among Mothers with Patient Children]. Journal of Ravanshenasi-va-Din, 4(3), 69-82 [in Persian].
  55. Ildarabady, A. (2004). [Textbook of Community Health Nursing]. Tehran: Jame’e Negar, Salemi [in Persian].
  56. Kaveh, M. (2009). Development of Resilience Fostering Program against Stress and its Impact on Quality of Life Components in Parents of Children with Mild Intellectual Disability. Doctoral dissertation, Allameh Tabataba'i University [in Persian].
  57. Khosravi, Z. (2002). [Investigating the emotional, mental, and social problems of female-headed households]. Center for Women's Participation, Presidential Organization [in Persian].
  58. Kurdlo, M. (2001). Investigating the affecting factors on attitudes and willingness of Adolescents for having relationship with the opposite sex. Master thesis, Islamic Azad University of Roudehen [in Persian].
  59. Leimon, A., & McMahon, G. (2009). Positive Psychology for dummies (F. Moghadam, Trans.). Tehran: Avande Danesh [in Persian].
  60. Liddle, H. A., Dakof, G. A., Parker, K., Diamond, G. S., Barrett, K., & Tejeda, M. (2001). Multidimensional family therapy for adolescent drug abuse: Results of a randomized clinical trial. The American Journal of Drug and Alcohol Abuse, 27(4), 651-688.
  61. Lindsey, E. W., Cremeens, P. R., Colwell, M. J., & Caldera, Y. M. (2009). The structure of parent-child dyadic synchrony in toddlerhood and children's communication competence and Self‐control. Social Development, 18(2), 375-396.
  62. Loprinzi, C. E., Prasad, K., Schroeder, D. R., & Sood, A. (2011). Stress Management and Resilience Training (SMART) program to decrease stress and enhance resilience among breast cancer survivors: a pilot randomized clinical trial. Clinical breast cancer, 11(6), 364-368.
  63. McCubbin, H. I., & McCubbin, M. A. (1988). Typologies of resilient families: Emerging roles of social class and ethnicity. Family Relations, 37, 247–254.
  64. Mckay, M., Lev, A., & Skeen, M. (2012). Acceptance and commitment therapy for interpersonal problems (M. Roghanchi., R. Jazayeri., O. Etemadi., M. Fatehizade., M. Hojatkhah, & K. Momeni., Trans.). Kermanshah: Razi University [in Persian].
  65. Magyar-Moe, J. L. (2009). Therapist's guide to positive psychological interventions (A. A. Foroughi, J. Aslani., & S. Rafiei, Trans.). Tehran: Arjmand [in Persian].
  66. Maughan, B., & Kim-Cohen, J. (2005). Continuities between childhood and adult life. British Journal of Psychiatry, 187, 301–303.
  67. MirEnayat, A. (2008). Comparison of general health of single and married students between 20-30 years old in Khomeinishahr. Master thesis, Islamic Azad University of Roadehen [in Persian].
  68. Moshirzade, H. (2004). [From movement to social theory]. Tehran: Danjeh [in Persian].
  69. Mowbray, C. T., & Oyserman, D. (2003). Substance abuse in children of parents with mental illness: Risks, resiliency, and best prevention Practices. Journal of Primary Prevention, 23(4), 451-482.
  70. Nancy, W., Judy, R., Jane, K., Youngae, I., Kiristy, I. (2002). Across cultural familiy resiliency in hemodialysis patients. Journal of Trams Cultural Nursing, 13, 134-157.
  71. Neenan, M. M. (2009). Developing Resilience: a Cognitive-Behavioural Approach. UK: Routledge.
  72. Orbuch, T. L., Parry, C., Chesler, M., Fritz, J., & Repetto, P. (2005). Parent‐child relationships and quality of life: Resilience among childhood cancer survivors. Family Relations, 54(2), 171-183.
  73. Parhizgar, A. (2002). A comparison of relationship quality between child-parents among female high school students with and without identity crisis in Kazerun town. Master thesis, Kharazmi University [in Persian].
  74. Pishroyan Varaki, S. (2015). [The Effectiveness of Stress Management Skills Training on Perceived Stress and General Health of Woman Headed Family with Type II Diabetes]. The First National Congress on Consultation, Family and Empowering of Vulnerable People of Society. Tehran, Imam Khomeini Relief Foundation [in Persian].
  75. Raphael, B., Stevens, G., & Pedersen, K. (2006). Vulnerability and mental health. Vulnerable Children and Youth Studies, 1(2), 127-138.
  76. Rezaei, F. (2003). Investigating the economic and social problems of female heads- households covered by the welfare of Khomeyn County. Master thesis, Allameh Tabataba'i University [in Persian].
  77. Rezaei, M. A., Mohammadinia, N., Samaiezadeh Toosi, T. (2013). Problems of female-headed households in Sistan Baluchistan province, Iran. Journal of Research and Health, 3(3), 452-457 [in Persian].
  78. Roghanchi, M. (2005). Relationship between Religious Orientation and Mental Health in Students of Razi University. Master thesis in Family Counselling, University of Social Welfare and Rehabilitation Sciences [in Persian].
  79. Salimi Bajestani, H. (2009). Comparison of the effectiveness of Adlerian counseling and cognitive reconstruction based on allegory on mental health, resiliency and hopefulness of psychology students of Allameh Tabataba'i University. Doctoral dissertation, Allameh Tabataba'i University [in Persian].
  80. Sanai Zaker, B. (2009). [Family and Marriage Scales]. Tehran: Besat [in Pesian].
  81. Seligman, M. E., & Csikszentmihalyi, M. (2000). Positive Psychology: An Introduction. Vol. 55. USA: American Psychological Association.
  82. Seyd Moradi, K. (2009). Studying the relationship between family functioning and its aspects with job dissatisfaction among primary school teachers in Alborz Industrial City. Master thesis, Allameh Tabataba'i University [in Persian].
  83. Shafiabady, A., & Gholamhosein Ghashghaei, F. (2012). [Comparative Effectiveness of Group Consultation of Reality Therapy and Feminism on Identity of Women Headed Families]. Journal of Women in Development & Politics, 9(4), 93-113 [in Persian].
  84. Simons, R. L., Johnson, C., & Lorenz, F. O. (1996). Family structure differences in stress and behavioral predispositions. In R. L. Simons & Associates (eds.), Understanding differences between divorced and intact families: Stress, interaction, and child outcome (pp. 45- 64). Virginia, USA: Sage.
  85. Stevenson, H. C. (1994). Research on African-American family life: learning to interpret the dance. The Family Psychologist, 10, 38-40.
  86. Summers, J. A., McMann, O. T., & Fuger, K. L. (1997). Critical Thinking a Method to Guide Staff in Serving Families with Multiple Challenges. Topics in Early Childhood Special Education, 17(1), 27-52.
  87. Taylor, S., & Hart, A. (2014). Mental health and the resilient therapy toolkit: A guide for parents about mental health written by young people. England: Brighton University.
  88. Van Zyl, J. D., Cronje, E. M., & Payze, C. (2006). Low Self-esteem of psychotherapy patients: A qualitative inquiry. The Qualitative Report, 11(1), 182-208.
  89. Walsh, F. (2006). Strengthening family resilience (M. Dehghani, M. Khajeh Rasouli, S. Mohammadi & M. Abbasi Trans.). Tehran: Danje [in Persian].
  90. Zamirinejad, S., Golzari, M., Borjali, A., Hojjat, S. K., & Akaberi, A. (2012). [The comparison of effectiveness of group resilience training and group cognitive therapy on decreasing rate of depression in female university students who live in dorms]. Journal of North Khorasan University of Medical Sciences, 4(4), 631-638 [in Persian].
  91. Zareie Mahmoudabadi H. (2008). Influence of Cognitive Consultation Techniques Education on Family Function Improvement in Incompatible Couples. Master thesis in Family Counselling, University of Social Welfare and Rehabilitation Sciences [in Persian].
  92. Zauszniewski, J. A., Bekhet, A. K., & Suresky, M. J. (2010). Resilience in family members of persons with serious mental illness. Nursing Clinics of North America, 45(4), 613-626.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار