اثربخشی آموزش مبتنی بر مثبت‌اندیشی بر فرایند خانواده و بهزیستی ذهنی زنان سرپرست خانوار

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه روان شناسی تربیتی و مشاوره، دانشگاه تهران

2 دانشگاه تهران

3 استادیار گروه روان شناسی تربیتی و مشاوره، دانشگاه تهران

4 استاد گروه آموزش و پرورش کودکان استثنایی، دانشگاه تهران

چکیده

مطالعه حاضر، با هدف بررسی اثربخشی آموزش مبتنی بر مثبت­ اندیشی در ارتقای فرآیندهای خانواده و بهزیستی ذهنی زنان سرپرست خانوار انجام پذیرفت. این پژوهش از نوع شبه­ آزمایشی با طرح تحقیق پیش‌آزمون ـ پس‌آزمون با گروه کنترل بود و جامعه آماری پژوهش را کلیه زنان سرپرست خانوار شهر چهارباغ استان البرز تشکیل می­ دادند که حداقل یک فرزند محصل در دوره ابتدایی داشتند. نمونه مورد مطالعه شامل 50 نفر از این جامعه بود که به روش نمونه­ گیری در دسترس انتخاب شدند و در دو گروه 25 نفری (آزمایش و کنترل) قرار گرفتند. اعضای هر دو گروه نسبت به تکمیل مقیاس خودگزارشی فرآیند خانواده و پرسش‌نامه‌ بهزیستی ذهنی اقدام نمودند. سپس، هشت جلسه دوساعته مداخله آموزشی مثبت­ اندیشی برای گروه آزمایش برگزار شد و پس از آن، هر دو گروه مجدداً ارزیابی شدند. داده ­ها با استفاده از روش تحلیل کواریانس تحلیل گردید. یافته­ ها نشان داد که آموزش مهارت‌های مثبت‌اندیشی به­ صورت معناداری موجب ارتقای فرآیند خانواده در اعضای گروه آزمایش شده، اما در میانگین نمرات بهزیستی ذهنی آن­ها تفاوت معناداری ایجاد نشده است. بنابراین، می ­توان گفت که بسته آموزش مثبت ­اندیشی قابلیت بهبود عملکرد خانواده در خانواده ­های­ تحت سرپرستی مادر را دارد، اما افزایش بهزیستی ذهنی در این گروه آسیب­ پذیر، مستلزم غنی ­سازی برنامه مداخله­ ای و انجام پژوهش­ های جامع­­ تر است.

عنوان مقاله [English]

Efficacy of Positive Thinking Training on the Family Process and Subjective Wellbeing of Female Heads of Household

نویسندگان [English]

  • Mohammad Khodayarifard 1
  • Saied Zandi 2
  • Mansureh Hajhosseini 3
  • Bagher Ghobari-Bonab 4
1 University of Tehran
2 University of Tehran
3 University of Tehran
4 University of Tehran
چکیده [English]

The present study was designed to investigate the efficacy of positive thinking training on family process and subjective wellbeing of female heads of household. The method was a semi-experimental with pretest-posttest and control group; and the study population included all female heads of household residing in Chaharbagh, Alborz province, who have at least one primary school-kid.  Using available sampling method, 50 women were selected among school-students’ mothers, and were randomly assigned into two equal groups of experimental and control groups. Both groups filled Self-Report Family Process Scale (SFPS) and Subjective Wellbeing Questionnaire (SWQ). The experimental group received positive thinking training for eight 2-hours-sessions. Then, all participants were assessed again as the posttest. The data were analyzed by covariance analysis method. Findings showed that after the intervention family process scores of experimental group had been significantly improved, while subjective wellbeing scores had not significantly enhanced. Therefore, it can be told that the present program was effective in increasing the family process, though it went ineffective in improving subjective wellbeing in these irritable individuals. Thus, altering and enriching the program and conducting further investigations seems necessary.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Family
  • positive psychology
  • Life Satisfaction
  • Mental Health

مراجع

  1. احمدی‌تبار، م.، حمید، ن. و پاشا، ر. (1393). تأثیر تفکر مثبت مذهب‌محور بر تعارضات زناشویی. کنگره بین‌المللی فرهنگ و اندیشه دینی، مرکز راهبری مهندسی فرهنگی شورای فرهنگ عمومی استان بوشهر.
  2. آسایش، م. (1391). اثربخشی آموزش هوش هیجانی بر رضایت زناشویی، سلامت روان و پرخاشگری زنان متأهل نهاجا. پایان‌نامه کارشناسی ارشد (منتشرنشده)، دانشگاه تهران.
  3. اصلانی، خ. و پورجم، ب. (1391). رابطه همبستگی، تطابق‌پذیری و ارتباط خانواده با رضایت از زندگی و بهزیستی فردی در دانش‌آموزان دختر. مشاوره کاربردی، 2(1)، 74-63.
  4. البرزی، ش.، بشاش، ل. و سامانی، س. (1375). تأثیر کودک عقب‌مانده ذهنی بر خانواده. مجله پژوهش‌های روان‌شناختی، 2، 30-12.
  5. پورسردار، ن.، پورسردار، ف.، پناهنده، ع.، سنگری، ع. و عبدی زرین، س. (1392). تأثیر خوش‌بینی (تفکر مثبت) بر سلامت روانی و رضایت از زندگی: یک مدل روان‌شناختی از بهزیستی. مجله پژوهشی حکیم، 16(1)، 49-42.
  6. جعفری، م. (1388). مقایسه پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان در گونه‌های مختلف خانواده بر اساس مدل فرآیند و محتوای خانواده. پایان‌نامه کارشناسی ارشد روان‌شناسی تربیتی (منتشرنشده)، دانشگاه شیراز.
  7. جهانی، س. (1391). تأثیر آموزش خانواده بر اساس مدل فرآیند ـ محتوا بر نیمرخ شناختی خانواده‌های دارای کودک بیش‌فعال. پایان‌نامه کارشناسی ارشد (منتشرنشده)، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت.
  8. خانجانی، م. (1393). اثربخشی بسته‌های آموزشی مثبت‌نگر بر اساس الگوی رشید و برنامه تاب‌آوری پنسیلوانیا بر سلامت روان دانشجویان. رساله دکتری روان‌شناسی عمومی (منتشر‌نشده)، دانشگاه شهید بهشتی.
  9. خدایاری‌فرد، م. (1379). کاربرد مثبت‌نگری در روان‌درمانگری با تأکید بر دیدگاه اسلامی. مجلۀ روان‌شناسی و علوم تربیتی، 5(1)، 164- 140.
  10. خدایاری‌فرد، م.، مهدی‌زاده، آ.، غلامعلی لواسانی، م. و حکیم‌زاده، ر. (1395). بسته آموزشی مهارت‌های مثبت‌اندیشی: ساخت و مطالعۀ اثربخشی. مجله پژوهش در سلامت روان‌شناختی (زیر چاپ).
  11. رفیعی‌نیا، پ. و اصغری، آ. (1386). رابطه بین انواع عشق و بهزیستی ذهنی در دانشجویان متأهل. فصلنامه خانواده ‌پژوهی، 3(9)، 501-491.
  12. رهروی، م. (1392). بررسی اثربخشی آموزش مهارت‌های مثبت‌اندیشی بر افزایش احساس شادکامی دانشجویان دختر افسرده دانشگاه علامه طباطبایی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.
  13. سامانی، س. (1387). تهیه و طراحی مقیاس فرآیندهای خانوادگی برای خانواده‌های ایرانی. مجله روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی، 3، 162-168.
  14. سامانی، س.، خیر، م. و صداقت، ز. (1389). سبک‌های والدگری در گونه‌های مختلف خانواده در مدل فرآیند و محتوای خانواده. فصلنامه خانواده ‌پژوهی، 6(22)، 174-161.
  15. سامانی، س. و اسدمنش، م. (1390). تأثیر آموزش خانواده بر تغییر گونه‌شناسی خانواده در مدل بافت‌نگر فرآیند و محتوای خانواده. روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی، 2، 14-1.
  16. سپاه منصور، م. و مظاهری، م. (1390). ساختار خانواده و ابعاد چندگانه رضایت از زندگی نوجوانان. تحقیقات روان‌شناختی، 3(9)، 59-51.
  17. سعیدیان، ف. (1388). بررسی عزت‌نفس در زنان سرپرست خانوار. دومین همایش توانمند‌سازی و توان‌افزایی زنان سرپرست خانوار. تهران: گروه فرهنگی ـ هنری تبلیغات شهری.
  18. سعیدیان، ف. و نیلی، م. (1391). بررسی تأثیر آموزش ابراز وجود بر سازگاری اجتماعی و خودپنداره مثبت زنان سرپرست خانوار. فصلنامه مطالعات روان‌شناسی بالینی، 6، 24-1.
  19. عباسی، م. (1389). بررسی میزان رضایت از زندگی زنان سرپرست خانوار و عوامل مؤثر بر آن. پایان‌نامه کارشناسی ارشد (منتشرنشده)، دانشگاه علامه طباطبایی.
  20. فرجی، ط. و خادمیان، ط. (1392). بررسی نقش رضایت از زندگی بر میزان نشاط اجتماعی. فصلنامه مطالعات جامعه‌شناختی جوانان، 4(10)، 102-87.
  21. لاندین، ر. (1972). نظریه‌ها و نظام‌های روان‌شناسی. ترجمه یحیی سیدمحمدی (1378). تهران: ویرایش.
  22. محمدی، ن. و علمدار، ف. (1391). مطالعه جامعه‌شناختی رضایت از زندگی خانوادگی برحسب الگوی خانواده. فصلنامه خانواده ‌پژوهی،30، 140-129.
  23. معتمدیان، ع. (1388). اثربخشی آموزش مثبت‌اندیشی به شیوه گروهی بر سبک‌های مقابله‌ای دانش‌آموزان مقطع متوسطه. پایان‌نامه کارشناسی ارشد (منتشرنشده)، دانشگاه علامه طباطبایی.
  24. مولوی، ح.، ترکان، ه.، سلطانی، ا. و پالاهنگ، ح. (1389). هنجاریابی و سنجش روایی و پایایی پرسش‌نامه بهزیستی ذهنی. مجله روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران، 16(3)، 238-231.
  25. نصیری، ح. و جوکار، ب. (1387). معناداری زندگی، امید، رضایت از زندگی و سلامت روان در زنان (گروهی از زنان شاغل فرهنگی). پژوهش زنان، 6(2)، 176-157.
  26. هومن، ع.، اکبری زردخانه، س.، مرادی، ع. و زندی، س (1395). شیوه‌های مواجهه با تعارض در بین والدین دانش‌آموزان دارای رفتار بهنجار و نابهنجار روان‌شناختی. پژوهشنامه تربیتی، 11(46)، 136-117.
  27. Abbasi, M. (2010). Investigation of the factors affecting life satisfaction of female heads of households. Master's thesis (unpublished), Allameh Tabataba'i University. [In Persian]
  28. Ahmaditabar, M., Hamid, N., & Pasha, R. (2014). [Effect of religious-based positive thinking on marital conflicts]. International Congress on Religious Culture and Thought, Bushehr, Iran. [In Persian]
  29. Alborzi, S., Bashash, L., & Samani, S. (1996). [Effect of mentally retarded child on family]. Psychological Research, 2, 12-30. [In Persian]
  30. Asayesh, M. H. (2012). Effectiveness of emotional intelligence training on marital satisfaction, mental health, and aggression of married women. Master's thesis (unpublished), University of Tehran. [In Persian]
  31. Aslani, K., & Pourjam, B. (2012). [The relationship between family cohesion, adaptability, and communication with life satisfaction and personal well-being among female students]. Journal of Applied Counseling, 2(1), 63-74. [In Persian]
  32. Bridges, L. T., Margie, N. G. & Zaff, J. F. (2002). Background for Community Level Work on Emotional Well-being in Adolescence: Reviewing the Literature on Contributing Factors. Washington: Child Trends.
  33. Chant, S. (2002). Researching Gender, Families, and Households in Latin America: from the 20th into the 21st Century. Bulletin of Latin American Research, 21(4), 545-575.
  34. Cohen, J. (1988). Statistical Power Analysis for the Behavioral Sciences. 2nd Ed. New Jersey: Lawrence Erlbaum.
  35. Coyne, G. (2003). An Investigation of Coping Skills and Quality of Life among Single Sole Supporting Mothers. International Journal of Anthropology, 18(3), 127-138.
  36. Faraji, T., & Khademian, T. (2013). [Investigation of the role of life satisfaction in social happiness]. Sociological Studies of Youth Journal, 4(10) 87-102. [In Persian]
  37. Forgeard, M. J. C. & Seligman, M. E. P. (2012). Seeing the Glass Half Full: A Review of the Causes and Consequences of Optimism. Pratiques Psychologiques, 18, 107-120.
  38. Giannopoulosa, V. L. & Vella-Brodricka, D. A. (2011). Effects of Positive Interventions and Orientations to Happiness on Subjective Well-being. The Journal of Positive Psychology: Dedicated to Furthering Research and Promoting Good Practice, 6(2), 95-105.
  39. Gilligan, C. (1992). In a Different Voice. Cambridge, MA: Harvard University Press.
  40. Goodman, C. (1999). Intimacy and Autonomy in Long-Term Marriage. Journal of Gerontological Social Work, 32(1), 83-97.
  41. Gottman, J. M. (1994). What Predicts Divorce? The Relationship between Marital Process and Marital Outcomes. 2nd Ed. London: Psychology Press.
  42. Hoghughi, M. & Long, N. (2004). Handbook of Parenting: Theory and Research. London: SAGE.
  43. Hooman, A., Akbari-Zardkhaneh, S., Moradi, A., & Zandi, S. (2016). [The styles of encountering conflict among parents of students with psychologically normal and abnormal behaviors]. Education Research, 11(46), 117-136. [In Persian]
  44. Hou, W. K. & Ng, S. M. (2014). Emotion-focused Positive Rumination and Relationship Satisfaction as the Underlying Mechanisms between Resilience and Psychiatric Symptoms. Personality and Individual Differences, 71, 159-164.
  45. Jafari, M. A. (2009). Comparing the academic achievement of students in different family types based on family process and content model. Master's thesis (unpublished), Shiraz University. [In Persian]
  46. Jahani, S. (2012). Effectiveness of family psycho-education based on family process and content model on cognitive profile of families with hyperactive child. Master's thesis (unpublished), Islamic Azad University of Marvdasht. [In Persian]
  47. Jeana, L. & Magyar, M. (2009). Therapist’s Guide to Positive Psychological Interventions. San Diego, CA: Academic Press.
  48. Joseph, S. & Lindley, A. P. (2006). Positive Therapy (A Meta-theory for Psychological Practice). New York: Brunner Routledge Press.
  49. Khanjani, M. (2014). Effectiveness of positive psychology packages based on Rashid model and Penn resiliency program on mental health of students. Doctoral dissertation (unpublished), Shahid Beheshti University. [In Persian]
  50. Khodayarifard, M. (2000). [Application of positive thinking in psychotherapy: With an emphasis on Islamic perspective]. Psychology & Educational Science, 5(1), 140-164. [In Persian]
  51. Khodayarifard, M., Mehdizadeh, A., Gholamali-Lavasani, M., & Hakimzadeh, R. (2016). [Positive thinking skills educational package: Development and efficacy]. Journal of Research in Psychological Health (in press). [In Persian]
  52. Lundin, R. W. (1972). Theories and Systems of Psychology (Y. Seyed Mohammadi Tras.). Tehran: Virayesh. [In Persian]
  53. Luo, S. & Tuney, S. (2015). Can Texting be used to Improve Romantic Relationships? The Effects of Sending Positive Text Messages on Relationship Satisfaction. Computers in Human Behavior, 49, 670-678.
  54. Mohammadi, N., & Alamdar, F. (2012). [The sociological study of life satisfaction according to family pattern]. Family Research, 8(2), 129-140. [In Persian]
  55. Molavi, H., Torkan, H., Soltani, I., & Palahang, H. (2010). [Structure standardization, validity, and reliability of subjective well-being questionnaire]. Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology, 16(3), 231-238. [In Persian]
  56. Motamedian, A. A. (2009). Effectiveness of positive thinking group training on coping styles of high school students. Master's thesis (unpublished), Allameh Tabataba'i University. [In Persian]
  57. Nasiri, H., & Jokar, B. (2008). [Meaning in life, hope, life satisfaction, and mental health among women]. Women Research, 6(2), 157-176. [In Persian]
  58. Poursardar, N., Poursardar, F., Panahandeh, A., Sangari, A., & Abdi-Zarin, S. (2013). [Effect of optimism on mental health and life satisfaction: A psychological model of well-being]. Hakim Research Journal, 16(1), 42-49. [In Persian]
  59. Rafeinia, P., & Asghari, A. (2007). [Relationship between types of love and subjective wellbeing among married students]. Family Research, 3(9), 491-501. [In Persian]
  60. Rahravi, M. (2013). Effectiveness of positive thinking skills training on happiness of depressed female students in Allameh Tabataba'i University. Master's thesis (unpublished), Allameh Tabataba'i University. [In Persian]
  61. Rashid, T. (2009). Positive Interventions in Clinical Practice. Journal of Clinical Psychology, 65, 461-466.
  62. Romo-Gonzalez, T., Ehrenzweig, Y., Sanchez-Gracida, O. D., Enriquez-Hernandez, C. B., Lopez-Mora, G., Martinez, A. J., & Larralde, C. (2014). Promotion of Individual Happiness and Wellbeing of Students by a Positive Education Intervention. Journal of Behavior, Health, & Social Issues, 5(2), 79-102.
  63. Saeidian, F. (2009). [Self-esteem in female heads of households]. Proceedings of Second Conference on Rehabilitation of Female Heads of Households, Tehran, Iran. [In Persian]
  64. Saeidian, F., & Nili, M. (2012). [Effect of assertive training on social adjustment and positive self-concept of female heads of household]. Studies in Clinical Psychology, 6, 1-24. [In Persian]
  65. Samani, S. (2008). [Developing a family process scale for Iranian families]. Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology, 14, 162-168. [In Persian]
  66. Samani, S. (2010). Family Type in the Family Process and Content Model. Procedia of Social and Behavioral Sciences, 5, 727-732.
  67. Samani, S., Khayyer, M., Sedaghat, Z. (2010). [Parenting Style in Different Types of Family in the Family Process and Content Model]. Family Research, 6(2), 161-174. [In Persian]
  68. Samani, S., & Asadmanesh, M. (2011). [Effect of family education on family types in family process and content model]. Journal of Psychological Models and Methods, 2, 1-14. [In Persian]
  69. Scheier, M. F., & Carver, C. S. (1985). Optimism, coping, and health: Assessment and implications of generalized outcome expectancies. Health Psychology, 4, 219-247.
  70. Seligman, M. E. P. (2011). Flourish: A Visionary New Understanding of Happiness and Well‐Being. New York: Free Press.
  71. Sepah-Mansour, M., & Mazaheri, M. A. (2011). [Family structure and multiple dimensions of life satisfaction among adolescents]. Psychological Research, 3(9), 51-59. [In Persian]
  72. Skinner, B. F. (1938). Behavior of Organisms. New York: Appleton Century Crofts.
  73. Sum, K. L. (1996). The Stress, Social Support, and Psychological Well-being of Single-Parent Mothers. Unpublished MS thesis, The University of Hong Kong.
  74. Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2013). Using Multivariate Statistics. 6th Ed. Boston: Pearson

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار