مسئولیت مدنی والدین مبتلا به بیماری‌های خطرناک، موضوع تبصرۀ مادۀ 23 قانون‌حمایت خانواده

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

دانشکده رفاه. دانشگاه تهران

چکیده

حریم خصوصی افراد در حقوق، امری پذیرفته‌ شده است و امکان دخالت حاکمیت، جز در موارد محدود قانونی وجود ندارد. یکی از مصادیق این مداخله در مادۀ 23 قانون حمایت خانواده و تبصرۀ‌ آن وجود دارد و بیانگر امکان مطالبۀ گواهی پزشکی، دال بر عدم‌اعتیاد به موادمخدر و عدم‌ابتلا به بیماری‌های موضوع ماده برای ثبت ازدواج است. به علاوه، تبصرۀ مادۀ مذکور در صورت وجود بیماری‌های مسری و خطرناک، انجام مراقبت و نظارت که شامل منع تولید نسل هم می‌شود را لازم دانسته است. پرسش آن است که در صورت عدم ‌رعایت این مقرره و تولید نسل، چه مسئولیتی برای والدینی که علی‌رغم هشدار به بچه‌دارنشدن، خواسته یا ناخواسته دارای فرزند شده‌اند وجود دارد؟ چراکه مطابق این ماده، در صورت وجود بیماری و توافق زوجین، نکاح و ثبت آن میسر است و در موارد امکان خسارت به جنین، به‌دلیل وجود بیماری، باید مراقب باشند فرزنددار نشوند؛ زیرا انتقال بیماری به فرزند آن‌ها احتمال بالایی دارد. با‌ این حال، روشن نشده که اگر والدین بی‌توجه به این امر اقدام به فرزندآوری نمایند، آیا مسئولیتی خواهند داشت یا خیر و در صورت پاسخ مثبت، جبران خسارت به چه ترتیب باید باشد. به نظر ‌می‌رسد با توجه به مبانی و مصالح موجود در این موضوع، می‌توان مسئولیت مدنی والدین را محرز دانست؛ زیرا این طفل به‌راستی متحمل زیان‌های مالی و معنوی می‌گردد. برای جبران می‌توان از روش‌های متناسب بهره برد و ضمناً روش پرداخت مستمری با توجه به خسارت مطرح در این موارد، پیشنهاد مناسبی به نظر می‌رسد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Civil Liability of Parents with Severe Diseases in Article 23 of the Family Protection Act

نویسنده [English]

  • Fatemeh sadat Hosseini
Assistant Professor, Refah Faculty, Tehran, Iran
چکیده [English]

Privacy is a valid inquiry within the field of law and The Government cannot interfere in the Private Life of the People, Except in Cases of Legal Authorization. One of the examples of Governments’ intervention in peoples Privacy, can be seen in article 23 of Family Protection Act. This Article includes the provision that in order to register the marriage in the registry office, the registrar must ask the couple for a medical certificate proving that they are not addicted to drugs and they are not suffering from the Diseases that are the subject of this Article. Also, the text of this Article deems it necessary to prohibit procreation in the presence of Contagious and severe diseases, if the couple wishes to marry. Now The Main Question of this research is that if a couple wants to have children despite the Knowledge of the Spread of the Disease to the Child, are they viable in a civil court? It Seems that According to the literature and concerns, we Can Consider the Civil Liability to be Certain, Because a child born with severe illness will surely suffer many Financial and Spiritual Losses. Appropriate Methods Can be Used for Compensation and at the Same Time, The Pension payment method is suggested.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Civil Liability
  • The right to Health. Parents. Child. Potential Human. Pension. Dangerous Diseases
ابراهیمی، ز.، مشرف جوادی، ز. ( 1398 ). اصول حاکم بر حق کودک بر سلامت در نظام بین المللی حقوق بشر، حقوق کودک، 4
.113- 140
اسدی، م.، نوذری فردوسیه، م.، امیدی فرد، ع. ( 1398 ). حقوق مدنی جنین در نظام خانواده، مطالعات فقهی حقوقی زن و
.113- 139 ، خانواده، 4
اسماعیلی، م.، امینی پژوه، ح. ( 1395 ). تحلیل ماهیت و نظام حقوقی حاکم بر تعهدات دولت در میثاق بین المللی حقوق
.63- 94 ، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، دانش حقوق عمومی، 4
اکبری آرائی، م.، نیک خواه، ر.، جعفرزاده، س. ( 1399 ). عذرخواهی به عنوان یکی از شیوه های جبران خسارت معنوی در
.251-270 ، مسئولیت مدنی، مجلۀ حقوقی دادگستری، 109
انصاری، ح. ( 1387 ). مبانی فقهی دیدگاه امام خمینی در اعتبار ملاک مصلحت در فقه سیاسی اسلام و ضرورت تدوین
.1-36 ، فقه المصلحه، پژوهش نامۀ متین، 38
انصاری، م. (بی تا). قاعدة لاضرر و الید و الصحۀ و القرعۀ، قم: موسسۀ نشر اسلامی.
، ایزانلو، م.، افشار قوچانی، ز. ( 1390 ). مسئولیت ناشی از صدمه به حق عقیم سازی و سقط جنین معلول، حقوق پزشکی، 18
.75- 96
.133- 15 ، بادینی، ح.، حسینی، ف. ( 1398 ). ارزیابی خسارت قطع ی ا کاهش درآمد ناشی از صدمات بدنی، حقوق خصوصی، 1
بادینی، ح.، حسینی، ف. ( 1400 ). مطالعۀ تطبیقی ارزیابی خسارت لذات ی ا مطبوعیت زندگی در صدمات بدنی، مطالعات
.218-203 ، حقوق خصوصی، 51
باقری حامد، ی.، ذاکریان امیری، م.، بلوری، پ.، هرمیداس باوند، د. ( 1397 ). حق بر سلامت و بهداشت عمومی از منظر حقوق
.179-205 ، بنیادین بشر ب ا تأکید بر سند 2030 یونسکو، حقوق پزشکی، 46
تمیزکار، س. ( 1399 ). منع تولید نسل در نظام حقوقی ایران، پایان نامۀ کارشناسی ارشد، رشته حقوق خصوصی. دانشگاه امام
صادق ( ع).
جاوید، م.، مهاجری، م. ( 1397 ). مبانی مداخلۀ دولت در نهاد خانواده در نظام حقوقی ایران، فصلنامۀ شورای فرهنگی
.34-7 ، اجتماعی زنان و خانواده، 82
، جزایری، ح.، عشایری منفرد، م. ( 1390 ). قلمرو مصلحت و عدالت در تزاحم احکام و حقوق زنان، مطالعات راهبردی زنان، 54
.7-58
.79-98 ، جلالی، م.، مهدوی زاهد، م. ( 1396 ). نسبت تحولات نهاد خانواده با نظریۀ دولت در ایران معاصر، راهبرد، 82
جمع من المحققین، ( 1428 ). احکام الاطفال، قم: مرکز فقهی ائمۀ اطهار.
تبارشناسی مفهوم حق بر ازدواج در اعلامیه جهانی حقوق بشر و » .( بحرینی، م.، بحرینی، ع.، قاری سید فاطمی، م.، ( 1399
.77-96 ، مقایسه تطبیقی آن ب ا مفاد اعلامیه قاهره درباره حقوق بشر در اسلام، پژوهش نامۀ اسلامی زنان و خانواده، ش 18
الجواهری، ح. (بی تا). الفقه المعاصر؛ فقه اهلبیت، بیروت: دار الذخائر.
حاجیانی دشتی، ش. خ. (بی تا). ثلاث رسائل (العداله، التوبه، قاعده لاضرر) تقریرات، قم: نشر المحلاتی.
.101-124 ، الخرازی، م. ( 1420 ). تحدید النسل و التعقیم، فصلنامۀ فقه اهل بیت، 14
.143-166 ، حاجی نوری، غ. ( 1394 ). بازگشت اعتدال به نظریۀ سوء استفاده از حق، مطالعات حقوق تطبیقی معاصر، 11
.7-64 ، حجازی، م.، بداغی، ف. ( 1392 ). جرم عقیم سازی و مجازات آن، مطالعات راهبردی زنان، 62
حسینی، ل.، حسینی، ن. ( 1395 ). تحلیل حقوقی حق بر ازدواج در پرتو نظام بین المللی حقوق بشر، مطالعات علوم سیاسی،
.53- 46 ، حقوق و فقه، 46
حسینی، ف، میرشکاری، ع. ( 1401 ). ماهیت حقوقی و نحوة ارزیابی زیان به زیبایی ناشی از صدمۀ بدنی، مطالعات حقوقی،
.66- 27 ،(3)14
، حسینی زیدی، ا.، قیاسی سونکی، خ. ( 1399 ). بررسی فقهی و حقوقی تزاحم حقوق در خانواده، آموزه های فقه مدنی، 22
.173- 202
حیدرزاده، ع. ( 1393 ). نقش و جایگاه مصلحت در تحول فقه سیاسی شیعه ب ا تأکید بر اندیشۀ سیاسی امام خمینی (ره)،
.3- مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، 18
خمینی، ر. ( 1392 ). استفتائات، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
.71-89 ، درگاهی، م. ( 1395 ) میان کنش قاعدة حفظ نظام و حریم خصوصی افراد، پژوهش های حفاظتی و امنیتی، 19
.7- 26 ، دیلمی، ا.، جلیلی مراد. ( 1399 ). قاعدة اهم و مهم و کارکردهای حقوقی آن، حقوق اسلامی، 66
.78- 119 ، روحی، ع. ( 1390 ). حق سلامت جنین از منظر اخلاق، فقه و حقوق پزشکی، فقه پزشکی، 6
روشن، م. ( 1400 ). حقوق خانواده، تهران: جنگل.
سبحانی، ج. ( 1387 ) احکام بانوان، قم: موسسۀ الامام الصادق ( ع).
.5-16 ، سبحانی، ج. ( 1391 ). تغییر جنسیت از دیدگاه فقه اسلامی، فقه اهل بیت، 69
سیدباقری، ک. ( 1398 ). ضوابط دخالت نظام اسلامی در عرصۀ خصوصی شهروندان از منظر فقه سیاسی شیعه، فقه حکومتی،
.29-53 ،7
سیستانی، ع. (بی تا). قاعدة لاضرر و لاضرار، مکتبۀ آیۀ الله العظمی السید السیستانی.
سیفی، ج.، حاجی ملا، ه. ( 1398 ). رهیافت های حاکم بر دادرسی پذیری حق بر سلامت در نظام های منطقه ای حقوق بشر،
.194-165 ، مطالعات حقوقی، 4
شهری، غ.، حسین آبادی، ا. ( 1372 )، مجموعه نظرهای مشورتی ادارة حقوقی دادگستری جمهوری اسلامی ایران در مسائل
مدنی از سال 1358 به بعد؛ نظریات ادارة حقوقی از سال 57 تا 71 ، تهران: روزنامۀ رسمی جمهوری اسلامی ایران.
.135- 166 ، شیروی، م. ( 1389 ). لزوم حفظ کرامت زیستی جنین آزمایشگاهی در پرتو اخلاق زیستی، اخلاق پزشکی، 11
صفایی، ح.، ذاکری نیا، ح. ( 1394 )، بررسی تطبیقی شیوه های جبران خسارت در مسئولیت مدنی غیرقراردادی، فصلنامۀ
.283- 265 ،(2) مطالعات حقوق خصوصی، 45
.103- 132 ، طاهری، ح. ( 1381 ). حدید نسل از دیدگاه فقه و حقوق اسلامی، مجتمع آموزش عالی قم، 109
عباسی، م.، پورفتح الله، ع.، اصغری، ا. ( 1394 ). حق فرزندآوری زوج های دارای معلولیت ژنتیکی در اسناد بین المللی حقوق بشر
.89-116 ، و نظام حقوقی، حقوق پزشکی، 33
، عباسی، م.، رضایی، ر.، دهقانی، غ. ( 1393 ). مفهوم و جایگاه حق بر سلامت در نظام حقوقی ایران، حقوق پزشکی، 30
.183-199
عباسی، م.، کلهرنیا گلکار، م. ( 1398 ). ابعاد مسئولیت حقوقی در سزارین نابهنگام در پرتو حقوق بنیادین جنین، حقوق
.157-169 ، کودک، 2
.126-103 ،(1) عبیری، ف.، روشن، م. ( 1401 ). مسئولیت حقوقی مادر در قبال سلامت و بهداشت جنین، مطالعات حقوقی، 14
عشایریمنفرد، م. ( 1399 ). امکان سنجی اجرای قانون اهم و مهم در تزاحم حقوق، تحقیقات بنیادین علوم انسانی، 18
.107-128
، غدیری، م. ( 1395 ). حق تشکیل خانواده و دسترسی به فناوری های کمک باروری در پرتو موازین بین المللی حقوق بشر، 36
.11-35
غدیری، م.، نیک کار چنیجانی، ط. ( 1397 ). گواهی سلامت پیش از ازدواج از منظر اسناد بین المللی حقوق بشر ب ا تأکید بر
.111-123 ، حقوق کودک، فصلنامه خانواده پژوهی، 53
.195-247 ، قائنی، م.، معینی فر، م. ( 1393 ). موجه سازی حق تولید مثل و باروری در قرآن کریم، مطالعات راهبردی زنان، 66
.11- 97 ، قدرتی، ف. ( 1398 ). اختیار زوجه در جلوگیری از بارداری و ضمانت اجرای آن، فقه پزشکی، 38 و 39
قنواتی، ج.، جاور، ح.، صالحی کرهودی، ش. ( 1393 ). میان کنش قاعدة لاضرر و حریم خصوصی خانواده، مطالعات حقوقی
.153- 125 ، دانشگاه شیراز، 2
.122-97 ، قیاسی، ج.، حبیبی، س.ز. ( 1394 ). قاعدة تزاحم در سقط جنین درمانی، پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، 41
،« واکاوی پیش انگارة کرامت هستی شناختی انسان بر حرمت سقط جنین با رویکرد کلامی » .( کردفیروزجایی، ا. ( 1399
. دوفصلنامۀ علمی انسان پژوهی دینی، ش 44 ، ص 201 تا 212
کریمی، ع.، شعبانی کندسری، ه. ( 1393 ). رابطۀ منطقی قاعدة فقهی لاضرر و قاعدة غربی سوء استفاده از حق، پژوهش
.166-135 ، تطبیقی حقوق اسلام و غرب، 2
گلپایگانی، م. ( 1409 ). مجمع المسائل، قم: دار القرآن الکریم.
لنکرانی، م. ( 1386 ). جامع المسائل، قم: نشر امیر.
.79-97 ، مجتهدی، ه. ( 1400 ). عقیم سازی در فقه شیعه و مذاهب اربعه، فصلنامۀ فقه و حقوق معاصر، 18
.11-24 ، محقق داماد، م. ( 1389 ) شرط فرزندآوری و یا عدم آن، فقه پزشکی، 2
مشایخی، ج.، درخشان، ز.، پارساپور، ع. ( 1398 ). نقدوبررسی مبنای کرامت جنین در برخی از نظریه های اخلاق پزشکی
.127-139 ، معاصر، اخلاق و تاریخ پزشکی، 136
محقق داماد، م. ( 1406 ). قواعد فقه، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
مظهر قراملکی، ع.، مرتاضی، ا.، امیرپور، ح. ( 1388 ). مشروعیت الزام به فرزندآوری در فقه امامیه، فقه و مبانی حقوق اسلامی،
.125- 140 ،1
معینی، ح.، قاسمی پور، س. ( 1391 ). دکترین سوء استفاده از حق در مالکیت ادبی و هنری، فصلنامۀ حقوق پزشکی، ویژه نامۀ
.206-187 ، حقوق مالکیت فکری، 6
.145- 164 ، مفتح، م. ( 1395 ). قاعدة اهم و مهم و نظریۀ غیراخلاقی توجیه، پژوهش های اخلاقی، 23
مقدادی، م.، جوادپور، م. ( 1392 ). حمایت از تمامیت جسمی و روانی جنین در نظام حقوقی اسلام، مطالعات راهبردی زنان،
.105-146 ،62
مکارم شیرازی، ن.، سبحانی، ج. ( 1377 ). پاسخ به پرسش های مذهبی، قم: مدرسۀ امام علی بن ابی طالب(ع).
مکارم شیرازی، ن. ( 1386 ). احکام بانوان، قم: مدرسۀ امام علی بن ابی طالب(ع).
مکارم شیرازی، ن. ( 1390 ). قاعدة لاضرر؛ ترجمۀ القواعد الفقهیه، ترجمۀ محمدجواد بنی سعید، قم: مدرسۀ امام
علی بن ابی طالب(ع).
.109- 146 ، حکومت اسلامی، 58 ،« آثار قاعدة حفظ نظام » .( ملک افضلی اردکانی، م. ( 1389
موسوی الخویی، (بی تا). فقه الأعذار الشرعیه و المسائل الطبیه، قم: مؤسسۀ الخویی الاسلامیۀ.
موسوی بجنوردی، س.م. ( 1401 ). قواعد فقهیه، تهران: مؤسسۀ عروج.
فصلنامۀ پژوهش حقوق ،« واکاوی رویکرد دولت جمهوری اسلامی در تنظیم گری حقوقی خانواده » .( مهدوی زاهد، م. ( 1397
.309- 289 ، عمومی، 60
میرشکاری، ع.، حسینی، ف. ( 1399 ). قابلیت مطالبۀ زیان های مالی اشخاص در وضعیت زندگی نباتی ب ا مطالعۀ تطبیقی،
.483-516 ، دوفصلنامۀ پژوهش های حقوق اسلامی، 52
نجفی خوانساری، م. ( 1418 ). منیۀ الطالب، المکتبۀ المحمدیۀ.
نعیمی، ط.، خادمی، م.، موسوی مقدم، م. ( 1393 ). مقایسۀ حق ازدواج زن در اسلام و اسناد حقوق بشر، مطالعات فقه و حقوق
.256- 229 ، اسلامی، 11
نوری، ح. ( 1389 ). مبانی فقهی عقیم سازی از نظر مذاهب خمسه، پایان نامۀ کارشناسیارشد، رشته حقوق، دانشگاه پیامنور.
نیک نژاد، ج. ( 1394 ). وضعیت فقهی حقوقی شروط راجع به فرزندآوری یا عدم فرزندآوری در نکاح، پژوهشنامۀ حقوق اسلامی،
.103-124 ،41