فصلنامه علمی ـ پژوهشی خانواده­ پژوهی

هدف از این پژوهش، شناسایی عوامل پیش­ بینی­ کننده شادکامی زناشویی و ارائه مدل پیشنهادی برای پیش­ بینی شادکامی زناشویی افراد متأهل بود. جامعه­ آماری پژوهش حاضر زنان و مردان متأهل با دامنه سنی 20 تا 50 سال و ساکن شهر تهران بودند که حداقل دو سال از زندگی مشترک آنها گذشته باشد. نمونه‌گیری در دو مرحله انجام شد. در مرحله‌ اول نمونه‌گیری به صورت در دسترس بود و 67 نفر از افراد متأهل به پرسش‌نامه‌های رضایت زناشویی انریچ و شادکامی زوجین تگریان پاسخ دادند. در مرحله­ دوم و به شیوه­ هدفمند با 20 نفر از افراد متأهلی که در هر دو پرسش‌نامه نمرات بالایی کسب کرده بودند، مصاحبه انجام شد. در نهایت با استفاده از تجزیه و تحلیل داده­ های پژوهش کیفی (کدگذاری باز، محوری و انتخابی) به تدوین کدها و مقوله‌ها پرداخته شد. نتایج نشان داد که چهار دسته از عوامل در شادکامی زناشویی نقش ایفا می‌کردند. این چهار دسته شامل عوامل جمعیت ­شناختی مثل فاصله سنی، تحصیلات و درآمد، عوامل درون‌فردی مثل گذشت، عوامل بین‌فردی مثل پذیرش و عوامل مربوط به خانواده­ ها می‌باشند. با توجه به نتایج این طور به نظر می‌آید که از بین این عوامل، عوامل درون‌فردی به خصوص ویژگی‌های شخصیتی خود فرد و درک و استانداردهای وی نقش بسزایی در پیش‌بینی شادکامی زوجین داشتند.

گسترش شبکه‌های اجتماعی و استفاده گسترده از آن‌‌ها توسط زوجین، تأثیرات مهمی بر جنبه‌های مختلف زندگی آنان داشته است. هدف پژوهش حاضر بررسی نقش شبکه‌های اجتماعی مجازی در خودشیفتگی، ادراک تعاملات اجتماعی و تعارضات زناشویی زوجین استفاده‌کننده از شبکه‌های اجتماعی بود. طرح پژوهش از نوع همبستگی بوده و جامعه‌ آماری را زوجین استفاده­ کننده از شبکه‌های اجتماعی شهر زنجان تشکیل داده که 120 زوج که از شبکه‌های اجتماعی به صورت گسترده استفاده می‌کردند به ‌صورت در دسترس انتخاب شدند. از پرسش‌نامه‌های اعتیاد به اینترنت (یانگ، 1998)، شخصیت خودشیفته (ایمز و همکاران، 2006)، ادراک تعامل اجتماعی (گلاس، 1994) و تعارض زناشویی (ثنایی، 1379) استفاده شد. روش همبستگی پیرسون و رگرسیون برای تحلیل داده‌ها مورد استفاده قرارگرفت. یافته‌‌ها‌‌ نشان داد بین استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی با ادراک تعامل اجتماعی رابطه منفی معنادار و با خودشیفتگی و تعارض زناشویی رابطه مثبت معنادار وجود دارد (01/0>P). هم‌چنین بین تعارض زناشویی با خودشیفتگی رابطه مثبت معنادار و با ادراک تعامل اجتماعی رابطه منفی معنادار وجود دارد (01/0>P). شبکه‌های اجتماعی با تأثیرات منفی روی روابط زوجین و احساس آن‌ها نسبت به یکدیگر و از سویی دیگر، با تقویت خودشیفتگی، باعث مشکلات ارتباطی مختلف و کاهش احساس‌های مثبت زوجین نسبت به یکدیگر و تعارضات زناشویی می‌شود.

تربیت کودک و بهبود ابعاد گوناگون رشد انسان از چالش ­های اساسی زندگی جوامع امروز است. بر این اساس هدف پژوهش حاضر شناسایی مؤلفه‌های تربیت کودک بر اساس دیدگاه والدین ایرانی بود. روش تحقیق کیفی و جامعه آماری بر اساس قومیت­ های شهرهای ارومیه (ترک و کرد) و تهران (فارس) بودند. نمونه ­ها به شیوه نمونه ­گیری هدفمند و تا حد اشباع داده­ ها از این شهرها انتخاب شدند. به منظور جمع­ آوری نظرات والدین در ارتباط با مؤلفه­ های تربیت کودک با 300 والد مصاحبه نیمه‌سازمان‌یافته به عمل آمد. پس از تجزیه و تحلیل داده ­ها (کدگذاری و مضمون‌یابی) 9 مقوله اصلی شامل تربیت اخلاقی، تربیت دینی، تربیت جسمانی، تربیت اقتصادی، تربیت سیاسی، تربیت اجتماعی، تربیت جنسی، تربیت عاطفی و تربیت عقلی استخراج گردید. با توجه به نتایج تحلیل داده ­ها والدین ایرانی اشاره بیشتری به اهداف تربیتی دینی، اخلاقی و اجتماعی داشتند و در برخی از حیطه­ ها از قبیل تربیت عاطفی، جنسی، سیاسی و اقتصادی اطلاعات اندکی داشتند. نتایج پژوهش حاضر می­ تواند بستری مناسب برای پر کردن خلأهای فرهنگی موجود در زمینه فرزندپروری از دیدگاه والدین ایرانی فراهم آورد.

پژوهش حاضر به منظور بررسي اثربخشي آموزش کيفيت زندگي درماني بر کاهش استرس والديني و ابعاد آن در بین مادران کودکان با ناتوانی هوشی انجام شد. این پژوهش از نوع نیمه ­آزمایشی با طرح پیش‌آزمون ـ پس‌­آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماري عبارت بود از مادران داراي دانش‌آموز با ناتوانی هوشی شهر سميرم. نمونه آماري 30 مادر داراي فرزند ناتوان هوشی بودند که به شکل در دسترس انتخاب شدند و به شکل تصادفي در دو گروه آزمايش (15 نفر) و کنترل (15 نفر) جايگزين شدند. در حالی­که گروه گواه در لیست انتظار قرار داشت، گروه آزمايش طي 9 جلسه 90 دقيقه­ اي بسته کيفيت زندگي درماني را دريافت کردند. ابزار پژوهش عبارت بود از فرم کوتاه پرسش‌نامه استرس والديني آبدين (1983). هر دو گروه در دو مرحله پيش ­آزمون و پس­ آزمون در معرض ارزيابي قرار گرفتند. به منظور تجزيه و تحليل داده ­ها از آمار توصيفي (ميانگين و انحراف استاندارد) و استنباطي (تحليل کواريانس چندمتغيري) استفاده شد. نتايج به دست آمده نشان داد گروه کنترل در ارزیابی های پس آزمون نسبت به گروه آزمایشی استرس بیشتری نشان می دهند. به اين ترتيب مي‌توان نتيجه گرفت که اين روش براي کاهش استرس‌هاي والديني و ابعاد آن در بین مادران کودکان با ناتوانی هوشی مؤثر است.

هدف از پژوهش حاضر بررسی ساختار عاملی، روایی و پایایی مقیاس تعامل والد فرزندی در خانواده‌های ایرانی بود. مقیاس تعامل والد فرزندی به سنجش دو زیرمقیاس حل تعارض و پذیرش در دو بعد والدین (21 سؤال) و فرزندان (25 سؤال) می‌پردازد. پرسش‌نامه از نسخه انگلیسی آن مورد ترجمه و بازترجمه قرار گرفت و روی نمونه‌ای تصادفی مشتمل بر 400 نفر (200 دختر و 200 پسر به همراه والدین­شان) در مدارس متوسطه ‌اجرا گردید. به ‌منظور تعیین روایی سازه سؤالات از تحلیل عاملی تأییدی استفاده شد. برای بررسی اعتبار نسخه‌های (ارزیابی فرزند از پدر، ارزیابی فرزند از مادر، ارزیابی پدر از فرزند، و ارزیابی مادر از فرزند) پرسش‌نامه از روش بازآزمایی و همسانی درونی به شیوه آلفای کرونباخ استفاده شد. نتایج پایایی سنجی با استفاده از ضریب آلفا، پایایی 89/0 تا 97/0 را برای زیرمقیاس ­های ابزار به دست داد. زیرمقیاس‌های ابزار نشان دادند شاخص ­های برازندگی تحلیل عاملی تأییدی، تأیید کننده ساختار دو عاملی هستند که نشان می‌دهد مدل دو عاملی در 4 نسخه ابزار با داده‌ها برازش دارد. در مجموع می‌توان گفت که این مقیاس، ویژگی‌های یک آزمون روا و پایا را داراست و می‌توان در موقعیت‌های پژوهشی و مشاوره‌ای از آن استفاده کرد. تعداد کم اما جامع سؤالات پرسش‌نامه، مزیتی است که موجب به دست آوردن اطلاعات لازم در زمانی اندک می گردد.

اين پژوهش با هدف بررسي رابطه الگوهاي ارتباطي خانواده و سازگاري دانشجويان با دانشگاه با توجه به نقش واسطه‌اي راهبردهاي مقابله با استرس، اجرا شد. پژوهش از نوع همبستگي و جامعه آماري پژوهش کليه دانشجويان دوره کارشناسي دانشگاه آزاد اسلامي واحد بهبهان بود. براي انجام پژوهش 523 نفر به روش نمونه‌گيري تصادفي خوشه‌اي چندمرحله‌اي انتخاب شدند و ابزارهاي سنجش شامل پرسش‌نامه الگوهاي ارتباطي خانواده، شيوه مقابله با موقعيت‌هاي استرس‌زا و پرسش‌نامه سازگاري دانشجويان با دانشگاه را تکميل کردند. نتايج نشان داد که الگوي گفت و شنود قدرت پيش‌بيني سازگاري با دانشگاه را به‌ طور مستقيم و معنادار دارد. رابطه راهبرد مسئله‌مدار با سازگاري با دانشگاه به ‌صورت مثبت و معني‌دار و رابطه راهبرد هيجان‌مدار با سازگاري با دانشگاه به ‌صورت منفي و معني‌دار بود. هم‌چنين، بين الگوهاي ارتباطي خانواده با راهبردهاي مقابله با استرس رابطه معني‌دار به دست آمد. علاوه بر اين، الگوهاي ارتباطي خانواده توانست از طريق واسطه‌گري راهبردهاي مقابله با استرس، به نحو غيرمستقيم نيز سازگاري با دانشگاه را پيش‌بيني نمايد. در مجموع مي‌توان نتيجه گرفت که الگوي گفت و شنود خانواده از طريق راهبرد مسئله‌مدار و الگوي هم‌نوايي از طريق راهبرد هيجان‌مدار مي‌توانند به ترتيب به صورت مثبت و منفي بر سازگاري دانشجويان با دانشگاه اثر بگذارند.

در سال 1392 با تصویب قانون حمایت از کودکان بدسرپرست و بی‌سرپرست، در تبصره 26 این قانون مقرر شد: «... ازدواج چه در زمان حضانت و چه بعد از آن بین سرپرست و فرزندخوانده ممنوع است، مگر این‌که دادگاه صالح پس از اخذ نظر مشورتی از سازمان، این امر را به مصلحت فرزندخوانده تشخیص دهد». ادعا شد که با عدم ممنوعیت شرعی و سکوت قانون، مواردی از ازدواج با فرزندخوانده وجود داشته که لااقل با این مقرره انجام چنین ازدواج‌هایی موکول به اجازه دادگاه مبتنی بر مصلحت فرزندخوانده خواهد شد و بدین ترتیب از فرزندخوانده در برابر آسیب‌های احتمالی حمایت خواهد شد. سؤالی که در این‌جا مطرح می‌شود این است چنین مقرره‌ای در راستای اصول 10، 20 و 21 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تا چه حدودی می‌تواند حافظ قداست و استواری روابط خانوادگی بر پایه حقوق و اخلاق اسلامی، ایجاد زمینه‌هاي مساعد براي رشد شخصیت زن و احیاي حقوق مادي و معنوي او، حمایت از کودکان بی‌سرپرست و حمایت حقوقی برابر برای همه اعم از زن و مرد باشد. این مقاله توصیفی، تحلیلی و انتقادی بوده و با روش کتابخانه‌ای با توصیف عواقب و پیامدهای چنین مقرره‌ای، به این سؤالات پاسخ داده است و نهایتاً پیشنهاد می‌کند برای پیشگیری از بی‌اخلاقی و فروپاشی نهاد خانواده، حمایت بدون تبعیض از کودک در برابر آسیب‌های جبران‌ناپذیر و حفظ حقوق مادی و معنوی زن، اصلاح این تبصره هرچه سریع‌تر در دستور کار قانونگذار قرار گیرد.

هدف از پژوهش حاضر ترسیم و تحلیل شبکه هم‌نویسندگی مقالات کنگره ملی «آسیب­شناسی خانواده» با بهره­ گیری از شاخص­های تحلیل شبکه اجتماعی است. این پژوهش به روش توصیفی، با رویکرد علم­سنجی و با استفاده از شاخص­ های خرد و کلان تحلیل شبکه­ های اجتماعی انجام شده است. ترسیم و تحلیل شبکه هم ­تألیفی با استفاده از نرم­ افزار یو.سی.آی.نت و ترسیم شبکه چگالی هم­ تألیفی با استفاده از نرم­ افزار وس.‌وی.یو.ئر بوده است.  کنگره ششم با بیشترین مقاله و کنگره پنجم دارای کمترین تعداد مقالات است. الگوهای دونفره و سه‌نفره بیشترین الگوهای تألیف گروهی را به خودش اختصاص داده است، البته الگوی تألیف مقالات در طول شش دوره این کنگره اکثراً به صورت گروهی و مشارکتی بوده است. شبکه از انسجام پایینی برخوردار است و دارای گره‌های منزوی بسیاری است. مرکزی ­ترین و مشارکت‌پذیرترین پژوهشگران، «صادقی»، «محمدعلی مظاهری» و «دهقانی»، «زرداموی» و «یاریاری» هستند که بیشترین درجه مرکزیت (هم ­تألیفی) را دارند که نوعی سرمایه اجتماعی در این شبکه محسوب می ­شوند.